Akerselva

Akerselva
elv
Møllerfossene
Land	Noreg
Renn gjennom	Oslo
Lengd	9,8 km
Kjelde	Maridalsvannet i Nordmarka
- høgd	149 moh.
Munning	Paulsenkaia og Oset i Bjørvika
- høgd	0 moh.
Akerselva 59.9247°N 10.7524°E / 59.9247; 10.7524
Wikimedia Commons: Akerselva

Akerselva er ei elv som renn frå nord til sør gjennom det sentrale byområdet i Oslo. Elva går frå Maridalsvannet i Nordmarka, der utløpet vert kalla Oset, gjennom bydelane Nordre Aker, Sagene, Grünerløkka, Sentrum og stroket Grønland og renn til slutt ut i Bjørvika ved det nye Munchmuseet. Den siste delen av elva, frå Vaterland til Bjørvika, vart lagt i tunnel (betongkulvert) på 1960-talet. Kulverten er fundament for ei vegbru som krysser jarnbaneområdet som elva renn under. Etter at Operatunnelen under Bjørvika var teke i bruk og det store vegkrysset i fleire plan inst i Bjørvika vart rive, kunne ei strekning av Akerselva mot utløpet i Bjørvika opnast att.

Elva vert rekna som ein del av Nordmarkvassdraget, og har vassdragsnummer 006.Z. Heile elva strekkjer seg over 9,8 kilometer, og har eit fall på 149 meter. Akerselva vart tidlegare kalla Frysja.

Vasskraft og industri

Elva gav tidlegare kraft til ei rekkje industriverksemder. Nokre av dei større verksemdene som voks fram med hjelp av kraftinnsprøytingar frå Akerselva var Nydalens Compagnie, Christiania Spigerverk, Bentse Brug, Nedre Vøiens Bomuldsspinderi, Lilleborg Fabriker, Bjølsen Valsemølle, Myrens Verksted og Hjula Bomuldsveveri.

«Akerselva du gamle og grå»

Store delar av 1800- og 1900-talet var elva prega av utslepp frå alle verksemdene som låg langs breddene og elva var ei tid nærast for ein open kloakk å rekne. I 1917 sa dåverande ordførar i Kristiania, Carl Jeppesen: «Elven er blitt en heslig rynke i byens ansikt, mens den burde være et smilebånd», medan Vilhelm Dybwad i 1905 skreiv omkvedet «Akerselva, du gamle og graa!» i revyvisa «Akerselva». Dette hefta lenge ved Akerselva og det har teke lang tid og mykje innsats å få reinska opp, men no vert Akerselva kalla «Oslos grønne lunge», og er omkransa av parkar og turstiar heile vegen frå Grønland og opp til Maridalsvannet.

Fiskeelva

Før forureininga tok overhand var elva ei god fiskeelv, og fram til 1860 vart det drive laksefiske i elva. Frå 1990-åra har det igjen vorte mogleg å fiske laks og aure i dei nedre delane av elva etter utsetjing av fisk. Til tider har likevel utslepp, mellom anna eit klorutslepp frå drikkevassanlegget attmed utløpet frå Maridalsvannet, drepe fisk og anna liv i elva.

• 
  Akerselva ved Oset, utløpet frå Maridalsvannet. Vatnet ligg attom brua, og er drikkevasskjelde for Oslo. Her er ei demning med luker til å regulere mengda av vatn i elva.
• 
  Brekkefossen
• 
  Møllerfossene
• 
  Frå Møllerfossene
• 
  Ovanom Nybrua
• 
  Nedanom Nybrua
• 
  Akerselva ved utløpet i Bjørvika, fotografert oppover elva

  Foto: Helge Høifødt

Litteratur

• Moland, Tallak. 2011. Historien om Akerselva : gjennom de siste 400 år. Oslo: Christiania forlag. ISBN 978-82-997321-1-6

Bakgrunnsstoff

• Oslomarkas fiskeadministrasjon Arkivert 2005-10-24 ved Wayback Machine.
• Industrien langs Akerselva Norsk Teknisk Museum (Vandringskart)
• Akerselva www.miljolare.no
• Akerselva Arkivert 2006-05-05 ved Wayback Machine. www.osloelveforum.org
• Langs Akerselva www.birkelunden.no
• Akerselva fra Os til Os