Budeie
Budeie er ei tradisjonell yrkesnemning for ei kvinne som har ansvaret for fjøsstellet på ein gard eller seter.
Arbeidsområde[endre | endre wikiteksten]
Budeia på garden var som regel bondekona sjølv, men kunne også vera eit anna kvinneleg familiemedlem eller ei tenestejente. Arbeidet hennar kunne vera å fora og stella storfe og småfe, og å mjølka og omarbeidde mjølka til fløyte, smør og ost. Ei seterbudeie styrte drifta av ei seter åleine.
Ei god budeie måtte også kunne lokka, det vil seia synga for å samla husdyra. Fleire komponistar er blitt inspirerte av denne særeigne songforma, mellom anna Edvard Grieg, som særleg brukte songane til Gjendine Slålien i verka sine.
Fram til 1800-talet var fjøsstell eit reint kvinneyrke i Noreg, og dei fleste steder haldt dette fram til byrjinga av 1900-talet. Det mannlege motstykket til budei oppstod frå rundt 1815 i form av sveiseren. Etter kvart førte automatisering av landbruket, som mjølkemaskinar, meieri og automatisk fôring, til mindre tarv for budeier i samband med dyrehald.
Syn på budeia[endre | endre wikiteksten]
I store delar av det indre Austlandet var det vanleg at budeia hadde soveplass i fjøset. Eilert Sundt skreiv mykje om dette i avhandlinga Sædeligheds-Tilstanden i Norge, og starta ein kampanje for å få slutt på skikken.
Omgrepet «budeie» er i nyare tid brukt om ei sjølvstendig kvinne, til dømes i samband med kåringa av «årets budeie».
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Budeie» frå Wikipedia på bokmål, den 9. november 2008.