Elfriede Jelinek

	Elfriede Jelinek
	;
Nasjonalitet	Austerriksk
Statsborgarskap	Austerrike
Fødd	26. oktober 1946 (77 år); Mürzzuschlag, Wien
Yrke	Forfattar
Språk	tysk
Politisk parti	Østerrikes kommunistiske parti
Medlem av	Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung
Far	Friedrich Jelinek
Ektefelle	Gottfried Hüngsberg
	Elfriede Jelinek på Commons

Elfriede Jelinek (fødd 20. oktober 1946) er ein austerriksk forfattar fødd i Mürzzuschlag i Steiermark og seinare busett i München og Wien. I 2004 fekk ho Nobelprisen i litteratur «för hennes musikaliska flöde av röster och motröster i romaner och dramer som med enastående språklig lidelse blottar de sociala klichéernas absurditet och tvingande makt.»

Temaval og stil[endre | endre wikiteksten]

Elfriede Jelinek tek i tekstane sine opp mistilhøve i det offentlege, politiske og private livet i det austerrikske samfunnet. Ho nyttar ein sarkastisk, provoserande stil som gjer at motstandarane karakteriserer henne som ein «brønnpissar».^[1] Stilen blir òg – til dels av ho sjølv – beskriven som obskøn, blasfemisk, vulgær og hånande.

Språkhandsaminga syner tydelege spor av den musikalske bakgrunnen hennar – ho er utdanna organist – ved at språket inneheld særeigne rytmiske strukturar; jamfør nobelprisgrunngjevinga. Eit anna grunnelement er behandlinga av klangen i det tyske språket og dei fonetiske kvalitetane til orda; ho arbeider flittig med ulike slag assonansar, ikkje berre innan lyrikken og dramatikken, men òg i prosatekstane. Dette gjer at ho reknast som særs vanskeleg å omsetje.^[2]

Kontroversar[endre | endre wikiteksten]

Det har i årevis rasa ein kontrovers mellom dei som blir provosert av dei krenkande og aggressive tekstane og politiske meiningane ho har gått ut med, og dei som reknar henne som ein språkkunstnar.

Jelinek provoserer ikkje berre i Austerrike: i 2005 forlét Knut Ahnlund Svenska Akademien i protest mot at ho blei tildelt Nobelprisen. Han karakteriserte blant anna forfattarskapen hennar slik: «Det rör sig om ett monomant och enkelspårigt författarskap, en textmassa som synes hopskyfflad utan spår av konstnärlig strukturering.»^[3]

Referansar og fotnotar[endre | endre wikiteksten]

↑ „Nestbeschmutzer“
↑ «De mäktiga ger inte bort något annat än döde», Dagens Nyheter 11. oktober 2004
↑ «Efter Jelinek är priset ödelagt» på SvD.se

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Heimesida til Elfriede Jelinek med utførleg verkforteikning
Wiki-basiertes Projekt „JeliNetz“ om Elfriede Jelinek, plattform for basisinformasjon om forfattaren og verka hennar, pluss publikasjoner online
Elfriede Jelinek i artikkelsamlinga til Innsbrucker Zeitungsarchiv
Omtale i FAZ 2. mars 2002 om romanenLust
Omtale i FAZ 13. mai 2008 om internettromanen Neid
Julia Schröder si omtale av Die Kinder der Toten i literaturwelt.de.
Verk av og om Elfriede Jelinek i katalogen til det tyske nasjonalbiblioteket

[1] „Nestbeschmutzer“

[2] «De mäktiga ger inte bort något annat än döde», Dagens Nyheter 11. oktober 2004

[3] «Efter Jelinek är priset ödelagt» på SvD.se

[1]

[2]

[3]

v d e Nobelprisvinnarar i litteratur
1901–1925	Prudhomme (1901) • Mommsen (1902) • Bjørnson (1903) • Mistral, Echegaray (1904) • Sienkiewicz (1905) • Carducci (1906) • Kipling (1907) • Eucken (1908) • Lagerlöf (1909) • Heyse (1910) • Maeterlinck (1911) • Hauptmann (1912) • Tagore (1913) • Inga utdeling i 1914. • Rolland (1915) • von Heidenstam (1916) • Gjellerup, Pontoppidan (1917) • Inga utdeling i 1918. • Spitteler (1919) • Hamsun (1920) • France (1921) • Benavente (1922) • Yeats (1923) • Reymont (1924) • Shaw (1925)
1926–1950	Deledda (1926) • Bergson (1927) • Undset (1928) • Mann (1929) • Lewis (1930) • Karlfeldt (1931) • Galsworthy (1932) • Bunin (1933) • Pirandello (1934) • Inga utdeling i 1935. • O’Neill (1936) • du Gard (1937) • Buck (1938) • Sillanpää (1939) • Inga utdeling i 1940–1943. • Jensen (1944) • Mistral (1945) • Hesse (1946) • Gide (1947) • Eliot (1948) • Faulkner (1949) • Russell (1950)
1951–1975	Lagerkvist (1951) • Mauriac (1952) • Churchill (1953) • Hemingway (1954) • Laxness (1955) • Jiménez (1956) • Camus (1957) • Pasternak (1958) • Quasimodo (1959) • Perse (1960) • Andrić (1961) • Steinbeck (1962) • Seferis (1963) • Sartre (1964) • Sjolokhov (1965) • Agnon, Sachs (1966) • Asturias (1967) • Kawabata (1968) • Beckett (1969) • Solzjenitsyn (1970) • Neruda (1971) • Böll (1972) • White (1973) • Johnson, Martinson (1974) • Montale (1975)
1976–2000	Bellow (1976) • Aleixandre (1977) • Singer (1978) • Elytis (1979) • Miłosz (1980) • Canetti (1981) • García Márquez (1982) • Golding (1983) • Seifert (1984) • Simon (1985) • Soyinka (1986) • Brodsky (1987) • Mahfouz (1988) • Cela (1989) • Paz (1990) • Gordimer (1991) • Walcott (1992) • Morrison (1993) • Ōe (1994) • Heaney (1995) • Szymborska (1996) • Fo (1997) • Saramago (1998) • Grass (1999) • Gao (2000)
Frå 2001	Naipaul (2001) • Kertész (2002) • Coetzee (2003) • Jelinek (2004) • Pinter (2005) • Pamuk (2006) • Lessing (2007) • Le Clézio (2008) • Müller (2009) • Vargas Llosa (2010) • Tranströmer (2011) • Mo (2012) • Munro (2013) • Modiano (2014) • Aleksijevitsj (2015) Dylan (2016) • Ishiguro (2017) • Tokarczuk (2018, delt ut i 2019) • Handke (2019) • Glück (2020) • Gurnah (2021) • Ernaux (2022) • Fosse (2023)