Gandhara

Gandhāra
1500-talet f.Kr.–535 f.Kr.
Plasseringa til Gandhara
Hovudstad	Charsadda (Puṣkalavati), seinare Peshawar (Puruṣapura)
Styreform	Monarki
Historie
- Oppretta	1500-talet f.Kr.
- Opphøyrde	535 f.Kr.

Gandhara (Gandhāra) er eit tidlegare rike i den noverande regionen Khyber Pakhtunkhwa i Pakistan, rundt Peshawar. Det omfatta Peshawar-dalen og strekte seg etterkvart til både dagens Jalalabad-distrikt i Afghanistan og til Taxila i Pakistan. Under akamenidedynastiet og hellenismen var hovudstaden i riket Charsadda. Hovudstaden blei flytta til Peshawar av Kusjan-herskaren Kanisjka den store rundt år 127.

Gandhara fast rundt same tida Rigveda blei til (ca. 1500–1200 f.Kr.). Det blir omtalt i parsarboka Avesta som Vaēkərəta, den sjette vakraste staden i verda, skapt av Ahura Mazda.

Gandhara blei erobra av det persiske Akamenideriket på 500-talet f.Kr. I 327 blei det erobra av Aleksander den store, og seinare blei det del av Mauryariket. Det var eit senter for baktrisk parsisme, hinduisme og seinare greko-buddhisme. Riket er kjend for sin greko-buddhistiske kunst. Frå det første til det femte hundreåret blomstra det som del av Kusjanriket.

Etter at det blei erobrar av Mahmud av Ghazni i år 1001, forsvann namnet Gandhara. Under det muslimske styret blei området styrt frå Lahore eller Kabul. Under Mogulriket var det eit sjølvstendig distrikt som omfatta Kabul-provinsen.

Kunst

Greko-buddhistiske portett frå Hadda i Gandhara frå 200-talet.

Gandhara er kjend for sin særeigne Gandhara-stil innan buddhistisk kunst, som utvikla seg ved å bland gresk, syrisk, persisk og indisk påverknad. Utviklinga byrja under den partiske perioden (50 f.Kr.–år 75). Gandhara-stilen blømde og hadde eit høgdepunkt under Kusjantida, frå det første til det femte hundreåret.

Stukkatur og stein var mykje brukte materiale av steinhoggarar i Gandhara til å dekorera kloster og sakralbygg. Stukkatur var eit formbart materiale som gav kunstnaren eit vidt uttrykksspekter.

• 
  Ståande bodhisattva (1.–2. hundreår)
• 
  Buddhahovud (100-talet)
• 
  Buddhahovud (300–500-talet)
• 
  Buddha i akantuskapitél
• 
  Atlas støtter eit buddhistisk monument i Hadda
• 
  Bodhisattvaen Maitreya (100-talet)
• 
  Vindrikking og musikk, Hadda (1.–2. hundreår)
• 
  Scene frå livet til Buddha (100-200-talet)
• 
  Buddha døyr, eller parinirvana (100-200-talet)
• 
  Skulptur frå Hadda (200-talet)
• 
  Buddha og Vajrapani (som Herakles)
• 
  Leande gut frå Hadda
• 
  Bodhisattva i jhanameditasjon

Tidsline

• Legende: Bharat, broren til Rama av Kosala, herska frå Gandhara. Sønene hans var Taksh og Pushkala, som budde i nye byar kalla Taksha-shila (Taxila) og Pushkarvati (Peshawar). Tentative timeline for this event is 5000 BC or before that [citation needed].
• Legende: Gandhari, ei prinsesse av Gandhara blei gift med Dhritrashtra, kongen av Hastinapur.
• ca. 2300–ca. 1900 f.Kr: Induskulturen
• ca. 1900–ca. 520 f.Kr: Ingen nedskrivne kjelder. Indo-arisk migrasjon. Ramayana-legenda fortel at Rama sin bror Bharat herska frå Gandhara.
• ca. 1500–ca. 500 f.Kr: Gandhara-gravkulturen
• ca. 1200–ca. 800 f.Kr: Gandharifolk omtalte i Rigveda og Atharvaveda.
• ca. 520 –ca. 326 f.Kr: Akamenideriket. Under direkte persisk kontroll og/eller lokal kontroll under akamenide-overherredøme.
• ca. 326–ca. 305f.Kr: Okkupert av Aleksander den store og makedonske generalar.
• ca. 305–ca. 180f.Kr: Kontrollert av Mauryariket grunnlagd av Chandragupta. Konverterte til buddhismen under kong Ashoka (273–232 f.kr.)
• ca. 185–ca. 97 f.Kr: Kontrollert av Det indo-greske riket, med nokre innfall frå indo-skytiarar frå rundt 100 f.Kr.
• ca. 97 BC–ca. år 7: Saka (indo-skytisk) herredøme
• ca. 7–ca. 75: Partia invaderte og Gandhara blei del av Det indo-partiske kongedømet.
• ca. 75–ca. 230 Kusjanriket
• ca. 230–ca. 440 Kushanshas under herredømet til det persiske Sassanideriket.
• ca. 450–ca. 565: Kvite hunarar (hefthalittar)
• ca. 565–ca. 644: Nezakriket, styrt frå Kapisa og Udabhandapura
• ca. 650–ca. 870: Kabul Shahi, styrt frå Kabul
• ca. 870–1021: Hindu Shahi, styrt frå Udabhandapura
• ca. 1032–1350: Erobra og styrt av riket til Mahmud av Ghazni.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Gandhara» frå Wikipedia på engelsk, den 22. september 2017.

Bibliografi

• Beal, Samuel. 1884. Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World, by Hiuen Tsiang. 2 vols. Trans. by Samuel Beal. London. Reprint: Delhi. Oriental Books Reprint Corporation. 1969.
• Beal, Samuel. 1911. The Life of Hiuen-Tsiang by the Shaman Hwui Li, with an Introduction containing an account of the Works of I-Tsing. Trans. by Samuel Beal. London. 1911. Reprint: Munshiram Manoharlal, New Delhi. 1973.
• Bellew, H.W. Kashmir and Kashgar. London, 1875. Reprint: Sang-e-Meel Publications 1999 ISBN 969-35-0738-X
• Caroe, Sir Olaf, The Pathans, Oxford University Press, Karachi, 1958.
• Herodotus (1920). Histories (på Greek og English). With an English translation by A. D. Godley. Cambridge: Harvard University Press.  CS1 maint: Unrecognized language (link)
• Hill, John E. 2003. "Annotated Translation of the Chapter on the Western Regions according to the Hou Hanshu". 2nd Edition: Through the Jade Gate to Rome: A Study of the Silk Routes, 1st to 2nd Centuries CE. 2015. John E. Hill. Volume I, ISBN 978-1500696702; Volume II, ISBN 978-1503384620. CreateSpace, North Charleston, S.C.
• Hussain, J. An Illustrated History of Pakistan, Oxford University Press, Karachi, 1983.
• Legge, James. Trans. and ed. 1886. A Record of Buddhistic Kingdoms: being an account by the Chinese monk Fâ-hsien of his travels in India and Ceylon (A.D. 399–414) in search of the Buddhist Books of Discipline. Reprint: Dover Publications, New York. 1965.
• Shaw, Isobel. Pakistan Handbook, The Guidebook Co., Hong Kong, 1989
• Watters, Thomas. 1904–5. On Yuan Chwang's Travels in India (A.D. 629–645). Reprint: Mushiram Manoharlal Publishers, New Delhi. 1973.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Gandhara

• Livius.org: Gandara
• The Buddhist Manuscript project
• University of Washington's Gandharan manuscript Arkivert 2004-04-05 ved Wayback Machine.
• Coins of Gandhara janapada
• Gandhara Civilization- National Fund for Cultural Heritage (Pakistan)

Vidare lesing

• Lerner, Martin (1984). The flame and the lotus: Indian and Southeast Asian art from the Kronos collections. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 0-87099-374-7.