Jellingsteinane

Jellingsteinene

Land	Danmark
	Innskriven ved UNESCOs 18. sesjon i 1994. Referansenr. 697.
Kriterium:	III
Sjå òg	Verdsarvstader i Norden
Bakgrunnsstoff	Jellingsteinene ved unesco.org

Den største Jellingsteinen. Sida med hovudparten av runeinnskrifta. Innskrifta er ordna i parallelle liner under kvarandre som i ei bok, som er uvanleg for innskrifter på skandinaviske runesteinar.

Den største Jellingssteinen. Sida med det store dyret omslynga av ein orm.

Den største Jellingsteinen. Sida med framstilinga av Kristus i krossfesta stilling. Runeinnskrifta er å sjå under Kristusfiguren.

Jellingsteinane er to runesteinar som står ved mellomalderkyrkja i Jelling i Vejle på Jylland, Danmark. Den minste steinen (DR 41) vart reist av Gorm den gamle til minne om kona hans Thyra. Den største steinen (DR 42) vart reist av Gorm sin son Harald Blåtann til minne om foreldra. Området med runesteinane, kyrkja og dessutan to store gravhaugar, «Jellingmonumenta», er rekna som verdsarv av UNESCO.

Den minste Jellingsteinen

Den minste runesteinen (DR 41) er ein om lag 1,2 meter høg granittstein som vart reist av Gorm den gamle.

Innskrifta (DR 41) lyder:

(side A)

᛬ ᚴᚢᚱᛘᛦ ᛬ ᚴᚢᚾᚢᚴᛦ ᛬

᛬ ᚴ(ᛅᚱ)ᚦᛁ ᛬ ᚴᚢᛒᛚ ᛬ ᚦᚢᛋᛁ ᛬

᛬ ᛅ(ᚠᛏ) ᛬ ᚦᚢᚱᚢᛁ ᛬ ᚴᚢᚾᚢ

(side B)

᛬ ᛋᛁᚾᛅ ᛬ ᛏᛅᚾᛘᛅᚱᚴᛅᛦ ᛬ ᛒᚢᛏ ᛬

Translitterert:

(side A)

kurmʀ ᛬ kunukʀ ᛬

᛬ k(ar)þi ᛬ kubl ᛬ þusi ᛬

᛬ a(ft) ᛬ þurui ᛬ kunu

(side B)

᛬ sina ᛬ tanmarkaʀ ᛬ but ᛬

Omsett til runedansk:

(side A)

GormR kunungR gærþi kumbl þøsi æft Þorwi, kunu

(side B)

sina, DanmarkaR bot.

Omsett til moderne norsk:

Kong Gorm gjorde dette minnesmerket etter Thyra, kona si, Danmarks pryd.

Dette er den første dokumenterte bruken av namnet Danmark i Danmark, og det er om lag 75 år etter at Alfred den store fekk nedskrive namnet dene mearc etter Ottar frå Hålogaland si forteljing.

Den største Jellingsteinen

Den største steinen, Haralds stein, har tre flate sider (side A, B, C), og ikkje berre tekst, men òg to bilete i tillegg til ornament. På den eine sida (A) er det berre runetekst ordna i vassrette liner under kvarandre som i ei bok, medan eit stort dyr omslynga av ein orm er å sjå på den neste sida (side B), og på siste sida (side C) ei framstilling av Kristus i krossfesta stilling, men utan kross, omslynga av band.

Innskrifta (DR 42) lyder:

(side A)

ᚼᛅᚱᛅᛚᛏᚱ ᛬ ᚴᚢᚾᚢᚴᛦ ᛬ ᛒᛅᚦ ᛬ ᚴᛅᚢᚱᚢᛅ

ᚴᚢᛒᛚ ᛬ ᚦᛅᚢᛋᛁ ᛬ ᛅᚠᛏ ᛬ ᚴᚢᚱᛘ ᚠᛅᚦᚢᚱ ᛋᛁᚾ

ᛅᚢᚴ ᛅᚠᛏ ᛬ ᚦᚭᚢᚱᚢᛁ ᛬ ᛘᚢᚦᚢᚱ ᛬ ᛋᛁᚾᛅ ᛬ ᛋᛅ

ᚼᛅᚱᛅᛚᛏᚱ (᛬) ᛁᛅᛋ ᛬ ᛋᚭᛦ ᛫ ᚢᛅᚾ ᛫ ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ

(side B)

ᛅᛚᛅ ᛫ ᛅᚢᚴ ᛫ ᚾᚢᚱᚢᛁᛅᚴ

(side C)

᛫ ᛅᚢᚴ ᛫ ᛏ(ᛅ)ᚾᛁ (᛫ ᚴᛅᚱᚦᛁ ᛫) ᚴᚱᛁᛋᛏᚾᚭ

Translitterert:

(side A)

haraltr : kunukʀ : baþ : kaurua

kubl : þausi : aft : kurm faþur sin

auk aft : þąurui : muþur : sina : sa

haraltr (:) ias : sąʀ * uan * tanmaurk

(side B)

ala * auk * nuruiak

(side C)

* auk * t(a)ni (* karþi *) kristną

Omsett til norsk:

Kong Harald baud gjera dette minnesmerket etter Gorm, far sin, og etter Thyra, mor si, den Harald som hadde lagt under seg heile Danmark og Noreg og som kristna danane.

Harald sin runestein er 2,43 meter høg, veg om lag 10 tonn, og kan ha teke over eit år å rista. Seinare undersøkingar har synt at runene er rista i tre ulike omgangar. Til dømes er den delen som fortel at Harald kristna Danmark, lagt til etterpå.

Sjå også

Jellingmonumenta om det heilage området frå heiden og tidlegkristen tid som desse to steinane høyrer til.

Kjelder

• Samnordisk runtextdatabas, 2004, Signum: DR 41, DR 42

• Denne artikkelen bygger i utgangspunktet på «Jellingsteinane» frå Wikipedia på svensk, den 27. februar 2010.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Jellingsteinane

• Dansk mellomalder
• The Runic Stones in Jelling Arkivert 2015-12-10 ved Wayback Machine.
• Verdsarv (UNESCO)
• Runesteinane, gravhaugane og kyrkja i Jelling
• Kongane sitt Jelling