Tinnosbanen
| Tinnosbanen | |
| |
|---|---|
| MF «Storegut» ved Tinnoset. | |
| Info | |
| Type | Industribane/sidebane |
| Status | Tinnoset–Notodden utan regulær trafikk Notodden–Hjuksebø i drift |
| Utgangsstasjon | Tinnoset |
| Endestasjon | Hjuksebø |
| Drift | |
| Opna | 9. august 1909 og 17. desember 1917 |
| Elektrifisert | 11. juli 1911 og 7. mai 1936 |
| Eigar | Jernbaneverket |
| Type trafikk | Persontrafikk linje 52 Notodden–Hjuksebø |
| Teknisk | |
| Sporvidde | normalspor |
| Lengde | 49 km |
| Største stigning | ø 27 ‰ (Svelgfossjuvet[1]) maks 87 ‰ (km 164,41 ved Årlifoss) |
| Tunnelar | 9 |
Tinnosbanen er frå 2008 Jernbaneverket si nemning på jernbanestrekninga mellom Tinnoset og Hjuksebø. Før 2008 var Tinnosbanen berre den 30,0 km lange strekninga mellom Notodden og Tinnoset, medan heile strekninga frå Tinnoset til Hjuksebø var ein del av Bratsbergbanen. Strekninga mellom Notodden og Hjuksebø blir betent av NSBs linje 52.
Strekninga mellom Nesodden og Tinnoset er freda av Riksantikvaren.[2] I 2015 vart Tinnosbanen innskrive på UNESCO si verdsarvliste som ein del av Rjukan-Notodden industriarv.[3]
Historikk[endre | endre wikiteksten]
Tinnosbanen, som opphavleg gjekk frå Notodden brygge ved Heddalsvatnet, vart bygd som privatbane av Norsk Transportaktieselskap. Han vart bygd som delstrekning for å transportere kunstgjødsel frå Norsk Hydro sin fabrikk på Rjukan til hamna i Skien. Første tog kjørte frå Notodden til Tinnoset 18. februar 1909, banen vart offisielt opna 9. august same år.
Banen vart ferdig elektrifisert 11. juli 1911 og er Norges første elektrifiserte normalspora jernbane. Den opphavlege transportkjeda var:
- Rjukanbanen, jernbanestrekninga frå Rjukan til Mæl, 16 km
- Tinnsjø jernbaneferje frå Mæl til Tinnoset, 30 km
- Tinnosbanen frå Tinnoset til Notodden, 34 km
- Telemarkskanalen frå Notodden til Skien, 54 km med lekterar
I 1917 vart Bratsbergbanen opna mellom Notodden og Borgestad, og erstatta lektertrafikken mellom Skien og Notodden. Notodden nye stasjon, som vart bygd i 1917, vart ikkje teken i bruk før den nye jernbanestrekninga vart opna.
Frå 1. juli 1920 til 1. juli 1955 tilhøyrte denne strekninga (saman med strekninga Notodden-Porsgrunn) statsbaneselskapet Tinnoset-Porsgrunnbanen (banemerke T.P.B.). Frå 1. juli 1955 vart heile strekninga ein rein statsbane. Den 1. januar 1991 vart persontrafikken lagt ned på strekninga, og 5. juli same år godstrafikken etter at kunstgjødselproduksjonen på Rjukan hadde blitt nedlagt.
Jenbaneverket har teke til å oppgradere Tinnosbanen mellom Tinnoset og Notodden slik at linja skal bli køyrbar.[4] Dette skjer på bakgrunn av at Riksantikvaren 17. juni 2008 tilrådde at anlegga Rjukan – Notodden blir tekne opp i den tentative lista for UNESCOs verdsarvliste.[5]
Linjekart[endre | endre wikiteksten]
| Teiknforklaring | |||||||||
| |||||||||
|
frå Mæl på Rjukanbanen | ||||||||
|
Tinnoset | ||||||||
|
km 175,12 | Tinnoset S 9.8.1909 | 194 moh. | ||||||
|
37 Gransheradvegen | ||||||||
|
km 170,45 | Gransherad sidespor S 9.8.1909 | 187 moh. | ||||||
|
km 167,39 | Rugholt hp 9.6.1947 | |||||||
|
km 166,06 | Gaupesprang (Tinnelva, 54 m) | |||||||
|
|
Liengrenda | ||||||||
|
|
km 164,09 | Årlifoss hp 15.3.1913 | 157,3 moh. | ||||||
|
km 163,62 | SKK sidespor | |||||||
|
km 162,81 | Kleivdal 23m | |||||||
|
|
Fv601 | ||||||||
|
km 159,64 | Grønvollfoss N (194 m) | |||||||
|
|
km 159,33 | Grønvollfoss S (47 m) | |||||||
|
|
km 158,99 | SKK sidespor | |||||||
|
|
km 158,70 | Grønvollfoss sidespor Sp 9.8.1909 (flytta 7.3.1933) | 137 moh. | ||||||
|
|
Fv601 | ||||||||
|
|
km 155,67 | Storemo hp 6.12.1945 | |||||||
|
|
km 155,18 | Stormobrua (Tinnelva, 67 m) | |||||||
|
|
km 152,47 | Håve hp 20.12.1951 | |||||||
|
|
Dårstulåa (ca. 20 m) | ||||||||
|
km 151,02 | Lisleherad S 9.8.1909 | 134 moh. | ||||||
|
|
km 149,94 | Kirkedalen tunnel 248m | |||||||
     |
Svelgfossjuvet | ||||||||
|
km 148,55 | industrispor Isola AS | |||||||
|
|
Lienfossvegen | ||||||||
|
|
km 147,25 | Lienvegen hp 21.1.1957 | |||||||
|
|
Lienvegen | ||||||||
|
|
km 145,89 | Notodden nordre tunnel 235m (oppr. 240m) | |||||||
|
km 145,72 | Notodden nye stasjon S 15.12.1917 | 34 moh. | ||||||
  
|
Notodden kollektivterminal (2004) | ||||||||
|
km 145,72 | Notodden gamle stasjon (S 9.8.1908, nedl. 15.12.1917) | |||||||
|
|
Notodden søndre (155 m) | ||||||||
|
|
Gjestrud (51 m) | ||||||||
|
|
km 141,57 | Tinnegrend (1918 - 2004) | |||||||
|
360 Tinnegrend (34 m) | ||||||||
|
|
km 139,85 | Tveitan (1939 - 2004) | |||||||
|
|
Skogen (116 m) | ||||||||
|
|
Hjukseelva (164 m) | ||||||||
|
|
Hjukse (100 m) | ||||||||
|
km 138,53 | Trykkerud (1939 - 2004, 2008 -) | |||||||
 
|
Sørlandsbanen frå Kongsberg | ||||||||
|
|
km 136,24 | Hjuksebø (persontrafikk 1917 - 2004) | 156,7 moh. | ||||||
|
til Nordagutu | ||||||||
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Tinnosbanen» frå Wikipedia på bokmål, den 9. mai 2013.
Referansar[endre | endre wikiteksten]
- ↑ «Tinnosbanen». gransherad.net. Henta 5. juni 2011.
- ↑ http://www.jernbaneverket.no/no/Nyheter/Nyhetsarkiv/2012/Setter-i-stand-bygningane-langs-Tinnosbanen/[daud lenkje] Jernbaneverket
- ↑ «Verdensarven på Rjukan og Notodden». Riksantikvaren. 6. juli 2015. Henta 21. september 2017.
- ↑ «Tinnosbanen vert sett i stand». Jernbaneverket. 17. februar 2010. Henta 8. mars 2010.
- ↑ «Rjukan-Notodden kan bli verdensarv». Riksantikvaren. 14. august 2008. Henta 9. mars 2010.
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
- Tinnosbanen i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren
- Privat side om Tinnoset Arkivert 2010-12-21 ved Wayback Machine.
|  | |
Årstala viser kva tid staden vart teken opp på verdsarvlista. 1Delt mellom Estland, Finland, Kviterussland, Latvia, Litauen, Moldova, Noreg, Russland, Sverige og Ukraina. | ||