Vasaloppet
Vasaloppet er verdas eldste og største turrenn i langrenn. Det blir halde den første søndagen i mars kvart år, og går frå Sälen til Mora i Dalarna i Sverige, eit strekk på 90 km. Det blir alltid gått i klassisk stil.
Rennet vart halde første gongen i 1922. I 2006 var Vasaloppet ein del av verdscupen i langrenn, etter å ha vore ein del av den såkalla Worldloppet-cupen for lange langrennsløp i 1975-2005. I 2007 var ikkje Vasaloppet ein del av verdscupen, sidan det fall samtidig med femmila i VM i Sapporo. I 2008 håpar arrangørane at det igjen får verdscupstatus.
Nordmenn har vunne «loppet» fem gonger: Ole Ellefsæter i 1971, Anders Aukland i 2004, broren Jørgen Aukland i 2008 og 2013, og av John Kristian Dahl 2014.
Historia bak namnet[endre | endre wikiteksten]
I 1520 var Gustav Vasa på flukt frå troppane til danskfødde Christian II, konge av Sverige og dei andre landa i Kalmarunionen. Ein stor del av dei svenske noble var i opposisjon til kongen, som dei hadde gjeve tilnamnet Christian tyrannen. I eit forsøk på å stogge opposisjonen inviterte Christian det svenske aristokratiet til ein forsoningsfest i Stockholm, berre for å få dei, inkludert Gustav sine foreldre, massakrert i det som seinare har vorte kjent som det stockholmske blodbadet. Gustav flykta gjennom Dalane i frykt for livet sitt. Der prøvde han å overbevise folk i Mora til å gjera opprør mot kongen, men lukkast ikkje. På ski drog han da vidare mot Noreg, fram til han vart teke att av to skiløparar i Sälen. Mennene i Mora hadde endra meining og ønskte at Gustav skulle leie opprøret. 6. juni 1523 vart Gustav Vasa krona til konge av Sverige, etter å ha slått danske kong Christian og oppløyst Kalmarunionen.
Vasaloppshistorie[endre | endre wikiteksten]
Vasaloppet har sidan 1922 vorte halde til minne om denne flukta til Gustav Vasa, som fann stad i januar 1521. Årsaka til at løpet vart bestemt å gå frå Sälen til Mora i staden for i motsett retning, var mangelen på jarnbane i Sälen.
Den 19. mars 1922 flagga John Westling iveg dei første løparane. Det var 119 menn som klokka 06:04 gav seg iveg frå Olnispagården på vestsida av elva i Sälen. 117 fullførte løpet. Vinnaren detta året vart Ernst Alm frå IFK Norsjö på tida 7:32:49. Han er framleis (2005) den yngste vinnaren av Vasaloppet.
Den første kvinna som deltok i Vasaloppet var Margit Nordin, som i 1923 fullførte løpet på 10:09,42. Året etter vart det vedteke å forby kvinner i løpet. Dette forbodet tok slutt i 1981, etter at ei kvinne utkledd som mann vart intervjua i TV og avslørt i 1980.
Den raskaste tida oppnådde Peter Göransson i 1998, da han gjekk dei 9 mila på 3:38:57.
Søsterløp[endre | endre wikiteksten]
Eit søsterløp til det svenske Vasaloppet blir halde kvart år den tredje søndagen i februar i Mora i Minnesota i USA. Det amerikanske Vasaloppet består av løp på 35 km og 58 km skøyting, eit 42 km langt klassisk løp og mange andre arrangement i og rundt Mora. Den beste mannlege og kvinnelege løparen i det amerikanske Vasaloppet vinn ein tur for å konkurrere i det svenske.
Det kinesiske Vasaloppet har vorte heldt i Changchun sidan 2003.
Det svenske Vasaloppet er medlem i Worldloppet Ski Federation, ein serie lange langrennsturløp.
Vasaloppsveka[endre | endre wikiteksten]
Veka før Vasaloppet er kjent som Vasaloppsveka («Vasaloppsveckan»). Blant løpa heldt gjennom denne veka, i tillegg til sjølve Vasaloppet, er:
- HalvVasan (halve distansen - 45km)
- KortVasan (kort - 30km)
- SkejtVasan (friteknikk - 45km)
- StafettVasan (stafett - 90km)
- TjejVasan (kvinner - 30km)
- Öppet spår (utan konkurranse - 90km)
- UngdomsVasan (9-16 år - 3-9km)
Anna[endre | endre wikiteksten]
Det er mange spurtprisar undervegs i løpet. Ein av desse er Bergsprisen («Bergspriset»), som sidan 1970 har vorte tildelt den første skiløparen som passerer kontrollen i Evertsberg.
Like før mål står den såkalla «kranskullan». Dette er ei jente som slenger vinnarkransen over hovudet på vinnaren (dersom det ikkje er eit spurtoppgjer) og spring saman med han dei siste metrane inn til mål.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
