Wikipedia:Visste du at-arkiv 2004-2007

Denne sida er vidare arkivert frå Wikipedia:Visste du at-arkiv.

...det dei siste 159 åra har vorte sett på som dårleg folkeskikk å skåle med øl i Ungarn?
...mange byar i Frankrike har gater som er kalla opp etter brua i Lodi i Italia, der Napoleon vann det første slaget sitt, t.d. Rue du Pont de Lodi i Paris?
...Caligula ridde over Baiaebukta frå Pozzuoli til den andre sida på ei 3 km lang flytebru av båtar for å motvise ein astrolog som hevda det var større sjans for at han klarte nettopp dette enn at han vart keisar?
...at Marmorefalla i Italia med eit totalt fall på 165 meter er den høgaste menneskeskapte fossen i verda?
...at nedslagsfeltet til Stillehavet berre utgjer 13 % av landområda på jorda?
...at dalen Val Bregaglia er unik i Europa fordi han omfamner nedslagsfeltet til dei tre store elvane Po, Rhinen og Donau, som kvar renn ut i forskjellige hav?
...at uttrykket «Symje i Tiber» stundom vert nytta av protestantar om det å konvertere til katolisisme.
...at då Kartago vart omleira av romarane under den tredje punarkrigen måtte dei raskt lage våpen av det dei kunne finne i byen, m.a. nytta dei kvinnehår som strenger for katapultane.
...at den italienske øya Tavolara fram til 1962 var det minste kongedømet i verda?
...at det er sett ut kenguruar på den irske øya Lambay?
...øya Kolbeinsey, det nordlegaste punktet til Island, er utsett for kraftig erosjon og kjem til å forsvinne heilt innan få år?
...Bachs juleoratorium ofte berre blir kalla juleoratoriet?
... Sally Ride i 1983 blei den første amerikanske kvinna i verdsrommet?
...matpakketransporten utført av dabbawallaer i Mumbai er eitt av verdas mest effektive transportsystem?
...beinfisk er ei parafyletisk gruppe som likevel vert nytta av fagfolk?
...Miskolc var den nest største byen i Ungarn fram til 1990-åra?
...I juli 2001 klarte John Keough, ein advokat frå Melbourne i Australia, å ta patent på hjulet?
...ei gamal fransk lov seier at ein person som har vorte sinnsjuk på grunn av lyden av mistralvinden ikkje kan straffast for eit lovbrot, inkludert mord?
...dei to samiske avisene Min Áigi og Áššu har presentert planar om å slå seg saman til ei samisk dagsavis frå og med hausten 2008?
...den danske vitskapsmannen Niels Stensen som levde frå 1638 til 1686, var den første som viste korleis sedimentære lag vart avsette i havet og skildra hjartefeilen Fallots tetrade meir enn 200 år før nokon andre?
...at Austfonna på Nordaustlandet på Svalbard er den største isbreen i Europa?
...den lengste elva på Island heiter Þjórsá og er 230 km lang?
...det var biskopane i Bremen som var drivkrafta bak kristninga av Skandinavia?
...«spøkjelsestre» er hegg dekt av spinn frå heggspinnmøll?

...at ei av Dei nordfrisiske øyane i Nordsjøen, øya Strand i det som i dag er Tyskland, braut opp i tre mindre øyar under ein kraftig storm i 1634?
...at Austfonna på Nordaustlandet på Svalbard er den største isbreen i Europa?
...seks kommunar i Frankrike består av landsbyar som aldri vart bygd opp att etter den første verdskrigen, og derfor ikkje har nokre innbyggjarar?
...den islandske byen Seltjarnarnes òg er den minste kommunen i landet?
...førsteopplaget av Systema naturae, som skildra artsklassifiseringssystemet til Linné, var på berre 11 sider, medan den 13. utgåva hadde over 3000 sider?
...innbyggjarane i Vannes nordvest i Frankrike stod i mot åtak frå Julius Cæsar og romarane, og at dei inspirerte til stamma ein følgjer i teikneserien Asterix?
...norsk-kanadiske Torill Kove vann Oscar for beste animerte kortfilm i 2007?
...hovudstaden i Bhutan, Thimpu, er den einaste hovudstaden i verda utan trafikklys?
...elva Tammerkoski‎ berre er to kilometer lang, men like vel blei grunnlaget for den finske byen Tammerfors?
...soknepresten Fredrik Waldemar Hvoslef vart teken til fange og piska under Kautokeino-opprøret i 1852?
...det kan sjå ut som om elva Bosut i Kroatia og Serbia renn motsett veg når det er sterk vind?
...Ski-VM 2007 vert arrangert i Sapporo i Japan i månadsskiftet februar/mars?
...Waffen-SS blei bruka som elitestyrke av tyskarane gjennom Andre verdskrig?
...Jon Almaas har arbeida tre år i NRK Troms?
...Linda Grubben tok tre medaljar under VM i skiskyting 2007, og at ho no legg opp som skiskyttar?

...elva Ula ligg i Rondane, medan Ūla (biletet) er ei elv i Litauen?
...Den Nordske Dale-Viise er det einaste verket av Petter Dass som heilt sikkert blei trykt medan han framleis levde?
...Verdas meteorologiorganisasjon har røter tilbake til 1873?
...ventilar eigentleg er røyrdelar?
...det heilage Fuji-fjellet i Japan var forbode område for kvinner fram til midten av 1800-talet?
...den gamle måleininga våg kjem frå norrønt vág, 'å vege'?
...skogen i Noreg har ein ståande masse på 735 millionar kubikkmeter?
...fjordingen er ein hesterase av norsk opphav?
...det ved austavind i fjordane på Vestlandet kan vera bris ved kysten og storm inne i fjorden?

...Drammens teater er teikna av Emil Victor Langlet som òg teikna Stortingsbygget?
...sjølv om Versailles er ein forstad til Paris, har han eigen status som by?
...dei to sol-observasjonssatelittane STEREO vil gje forskarane eit nytt tredimensjonalt djupnesyn mot sola?
...det er blitt sett over 100 millionar filmklipp på YouTube?
...den danske adelsmannen Erik Rosenkrantz stod bak både Rosenkrantztårnet og Muren i Bergen?
...odelsretten er verna av grunnlova og er eit særnorsk rettsinstitutt?
...plasteret blei funni opp då Earle Dickson skulle lage ein betre bandasje til kona si?

...verdas største kaldtvasskorallrev ligg vest for Røst i Lofoten?
...odelsretten er verna av grunnlova og er eit særnorsk rettsinstitutt?
...det vart laga få dataprogram for Commodore 128?
...den britiske kongen Edvard VIII abdiserte for å gifte seg med amerikanske Wallis Simpson?
...kulerammer i dag er mest brukte i aust- og søraust-Asia, særleg i Kina og Japan?

...det var rettskrivinga av 1917 som innførte bokstaven å for begge målformene, i staden for aa?
...Jugendstilsenteret ligg i Ålesunds første freda hus i jugendstil?
...frelse er umogleg i nokre religionar fordi skjebnen er bestemt på førehand?
...filmen Året gjennom Børfjord viser eit heilt år i løpet av 12 minutt?
...hinduistiske pannemerke sjeldan viser kasten til dei som ber dei?

...det har vore profesjonell baseball i USA frå omkring 1865?
...halleluja er ein språkleg interjeksjon brukt av både jødar og kristne?
...kronisk bronkitt helst rammar tobakksrøykjarar og folk frå byar med mykje luftforureining?

...«Sámi soga lávlla» vart skriven i 1906 og gjort til samisk nasjonalsong i 1986?
...det norske namnet Prøysen er inspirert av landet Preussen?
...talet på serbarar i Priština er gått ned frå 40 000 til under 2 000 etter Kosovokrigen?
...blandaball utan feite i midten ofte blir laga avlange for at ein skal kjenna dei att?
...det eldste menneskeskjelettet funne i Peru er minst ti tusen år gammalt og blei funne i Huánuco-regionen?
...swingdans slett ikkje blir dansa til swingjazz?
...løynspråket månsing mellom anna har lånord frå romani rakripa, rodi, jenisch og samisk?

...Escherichia coli truleg er den bakterien som er best dokumentert i vitskapleg litteratur?
...symbolet for heiltal, Z, kjem frå tysk «Zahl» (tal)?
...Hutaheiti eigentleg viser til Tahiti?
...det har pågått urbanisering i den vestlege verda frå den industrielle revolusjonen på 1800-talet?
...den svenske skiskyttaren Anna Carin Olofsson først byrja med skiskyting i 2003?
...koarktasjon av aorta utgjer seks til åtte prosent av alle medfødde hjartefeil?

...ein typisk raud blodlekam hjå menneske er 6–8 µm stor og inneheld om lag 270 millionar hemoglobinmolekylar?
...tidlegare sjefredaktør i avisa Nationen, Tord Langmoen, vart tvungen til å gå av i mars 2005?
...intervensjon kan vise til å fjerne vev eller implantera framandlekamar i menneskekroppen utan å direkte kunne sjå operasjonsfeltet?
...tiend mellom anna er kjend frå det antikke Babylonia?

Isbjørn

...isbjørnen var i fare for å bli utrydda etter den andre verdskrigen?
...Fredrikstad Skiklubb skipa det kjende orienteringsløpet «Blodslitet» i 1968?
...nordmenn er eit av verdas mest konjakkdrikkande folk?
...historia har gjeve oss til saman 74 kjende norske regentar?
...generalsekretær Kofi Annan byrja SN-karriera si i Verdshelseorganisasjonen (WHO), som Gro Harlem Brundtland har vore leiar for?
...konflikten mellom Henrik Wergeland og Johan Sebastian Welhaven vart kalla «Stumpefeiden» i samtida, av di dei kjempa ved å skrive små, audmjukande «stumpar» (dikt) om kvarandre?
...det var heile 14 583 personar som hadde Kristian - og 11 932 personar som hadde Christian som første førenamn på byrjinga av 2004, medan berre 1 048 heitte Kristen same året?

...Noregs teknisk-naturvitskaplege universitet (NTNU) i Trondheim, som vart skipa og tok over drifta til Universitetet i Trondheim i 1996, har nærare 20 000 studentar?

... Fiji vart kolonisert, lausrive og gjort om til republikk den 10. oktober? (i 1874, 1970 og 1987)
... Foramen ovale er ein kanal i hjarte hos foster, som òg kan vera open hos vaksne og disponera for dykkersjuke?

... namnet Susanne tyder ‘lilje’ og har vorte nytta i Noreg sidan 1200-talet?
... både far og son, Hans Olav Tungesvik og Steinulf Tungesvik, har vore leiarar av Noregs Mållag?
... måleeininga for elektrisk resistans er ohm?
... Foramen ovale er ein kanal i hjarte hos foster, som òg kan vera open hos vaksne og disponera for dykkersjuke?
... namnet Susanne tyder ‘lilje’ og har vorte nytta i Noreg sidan 1200-talet?
... både far og son, Hans Olav Tungesvik og Steinulf Tungesvik, har vore leiarar av Noregs Mållag?
... måleeininga for elektrisk resistans er ohm?
... ein habitivsetning er ein undertype av eksistensialsetningane som i mange språk blir brukt til å uttrykkje eigarskap?

... ein habitivsetning er ein undertype av eksistensialsetningane som i mange språk blir brukt til å uttrykkje eigarskap?
... Fraidy Cat er ein nevrotisk katt som har mista åtte av dei ni liva sine?
...Max Havelaar-logoen er ei internasjonal merkeordning for rettferdig handel?
...egyptaren Sayyid Qutb er ein av hovudideologane bak islamismen?
...Samisk parlamentarisk råd er eit samarbeidsorgan for sametinga i Noreg, Sverige og Finland?
...omgrepet nanoteknologi er nytta om naturvitskap der strukturane er av storleiksorden 0.1–100 nanometer?
...namnet Jugoslavia tyder «Sørslavia»?
...Gjønnes-utvalet kjem med sitt framlegg om koplinga mellom kyrkje og stat i Noreg innan utgangen av 2005?
...det symfoniske diktet Finlandia har vore melodi for nasjonalsongen til Biafra og fleire salmer?
...krimforfattaren Anne Holt har vore tilsett ved NRK, Oslo politikammer og Justisdepartementet?
...skog veks i område der nedbøren er større enn fordampinga?

...kven som først formgav og produserte norgesglaset er ukjent?
...vaksen ærfugl (bildet) treng opptil 1/4 av den maten eit menneske treng?
...NRK Alltid Folkemusikk var den første norske radiokanalen som bare sendte digital radio?
...selskapet Ny Jord vart skipa i 1908 for å minska norsk utvandring?
...nettverkstypen Ethernet er kalla opp etter elementet eter?
...ei sag kan drivast med damp, vatn, elektrisitet, drivstoff eller for hand?

...Gildeskål gamle kyrkje (bildet) er halvt frå 1100- og halvt frå 1700-talet?

...det eigentlege målet for atombomba USA sleppte over Nagasaki var Kokura?
...ein tuk-tuk (sjå biletet) er ein trehjula thailandsk motorsykkel med plass for fire?
...kommandanten for dei tyske landstridskreftene på Vestlandet i 1942-43 heitte Kurt Badinski?
...1. nisán er den første dagen i det jødiske året etter den religiøse jødiske kalenderen?
...omgrepet blåtann er inspirert av namnet på ein dansk-norsk konge?

...namnet på øya Gossa i Møre og Romsdal kjem frå det norrøne ordet for gjørme?
...kinaskeistorken er den einaste skeistorken som vert sett på som truga?
...Sosialistisk Venstreparti er eit grønsosialistisk parti?
...quechua var språket til inkafolket og vert enno tala av 8-9 millionar menneskje i Andesregionen?
...Leonardo da Vinci (sjå biletet) vart fødd utanfor ekteskapet?

...talordet googol blei oppfunne av ein niåring?
...to nobelprisvinnarar har heitt Euler-Chelpin?
...Henning Mankell har budd i Maputo i Mosambik sidan 1991?
...protein, polymerar og nukleinsyreer alle er makromolekyl (bildet)?
...apartheidmotstandaren Chris Hani har gjeve namn til eitt av dei største sjukehusa i verda?

...Sprachbund er ein språkvitskapleg term for språk som ikkje er i slekt, men som har vorte meir like kvarandre fordi dei blir snakka nær kvarandre?
...saka til DDR-leiaren Egon Krenz om brotsverk han hadde gjort under den kalde krigen først var fullendt i januar 2000?
...nordsamisk var skildra betre enn norsk før Ivar Aasen sin grammatikk kom ut i 1848?
...Bartolomé de Las Casas (bildet) først støtta dei spanske landsmennene sine i undertrykkinga av indianarane, men sidan vart overtydd om at overgrepa ville føra til guddommeleg hemn?
...lokalavisa Vestlandsnytt hovudsakleg dekker kommunane Herøy og Sande i Møre og Romsdal?

... første boka til den unge forfattaren Per Kristian Sebak, som handla om Titanic, selde betre i utlandet enn i Noreg?
... ordet olje kjem frå det latinske ordet for oliven?
... nanbudo er eit japansk kampsportsystem som har sitt opphav i karate?
... candela, SI-eininga for lysstyrke, er latin og tyder stearinlys?
... Mardalsfossen (sjå biletet), ein foss i vassdraget Mardøla, har eit fall på 655 meter?

... Frida Kahlo (sjå biletet) byrja måla etter ei alvorleg trafikkulukke då ho var atten år?
... Lynni Treekrem vart fødd i USA?
... Republikken Kina reknar med det finst ca. 400.000 taiwanske urfolk, etterkommarar av folk som budde på øya Taiwan før immigrasjonen av Han-folket.
... hypotesen om dopplereffekten, namngjeven etter Christian Andreas Doppler, vart testa ved hjelp av jarnbane tog og horn?
... røyking er den mest vanlege årsaken til kronisk obstruktiv lungesjukdom, men at sjukdommen òg kan vera arveleg eller grunna anatomiske faktorar?

... den latinske forma av namnet Adam er Adamus?
... Thorbjørn Egner drog til København i 1945 for å læra litografi hjå Christian Sørensen?
... det finst seks ulike kvarkar fordelt på tre par: opp/ned, sjarm/sær og topp/botn?
... Ålgård vaks fram kring De Forenede Ullvarefabrikker, og at fabrikken vart grunnlagt av haugianaren Ole Nielsen i 1870?
... den internasjonale astronomiske unionen deler opp nattehimmelen i 88 stjernebilete (sjå biletet)?
... L.L. Zamenhof, mannen som fann opp esperanto, talte russisk, jiddisch, polsk og tysk og kunne lesa minst 10 andre språk?
... militært patruljeløp var ei sportsgrein i Vinter-OL 1924?
... Jean Baptiste Debret (1768-1848) var ein fransk biletkunstnar som måla i Sør-Amerika?
... Stoffa er ei kortform for kvinnenamnet Kristoffa?
... ei nautisk mil er omkrinsen til Jorda ved polane delt på 360 grader og deretter på 60 minutt, altså 1852 meter?

... fruktsausen haróset kan innehalde teglstein?
... Partiet polske ølvener fekk 16 sete i det polske parlamentet i 1991?
... Kriemhild er ein typisk hovudbelte-asteroide?
... grunnstoffet molybden har eit av dei høgaste smeltepunkta for reine metall?
... mor til tsar Nikolai II (bilete) var prinsesse Dagmar av Danmark som var tanta til Haakon VII?

... flattryktheit er eit mål på kor flattrykt ein planet er?
... hinduismen er den eldste av dei store verdsreligionane?
... lest er eit gammalt rommål brukt mellom anna for å måle lastevolumet til eit skip?
... Siggjo er det høgaste fjellet i Bømlo kommune?
... Kontrapunkt var ein samnordisk musikkgisseleik produsert av NRK, SVT, YLE og Danmarks Radio?

... Leirvík er ein tettstad på Færøyane?
... sola si diameter er 1,4 gigameter?
... kleppfisken er i kommunevåpenet (biletet) til Tustna kommune?
... dersom einkvan har vore gifte i 75 år kan dei feira atombryllaup?
... det finst mange ulike typar kvalmestillande lækjemiddel?

...Norsk elghund grå er Noregs nasjonalhund?
...Skorpa er ei øy i Herøy kommune på Sunnmøre?
...Sorbarar er ei vestslavisk minoritetsgruppe som lever i Tyskland?
...Side Brok er ei hip-hop-gruppe frå Hovdebygda i Ørsta på Sunnmøre?

...Eugene Debs var presidentkandidat for det amerikanske sosialistpartiet medan han sat i fengsel?
...avdelingane i Heimevernet er forutsette å vere klare til aksjon 3-4 timar frå varsling?
...Bob Beamon heldt verdsrekorden i lengdehopp i over tjue år?
...Torborg Nedreaas debuterte då ho var 39 år?
...Peter Chr. Asbjørnsen i tillegg til å samla folkeeventyr òg studerte naturen som zoolog?

...bananen er rekna som eit bær i botanikken, som ei frukt i kokekunsten og ei grønsak etter jødisk halakhá?
...den sotsvarte neptunmånen Proteus er det største kjende objektet i solsystemet som ikkje er kuleforma?
...mellom 1 og 1,5 millionar menneske blei drepne i Auschwitz, medan rundt 7000 overlevande fangar blei frigjorde i 1945?
...kjeldeserien Diplomatarium Norvegicum viser innhaldet til norske dokument frå før 1570 ordrett og i original språkform?
...Maxwells likningar ikkje eigentleg var laga av Maxwell?
...limnologi er studiet av innlandsvatn?
...bergensfjellet Ulriken har inspirert opptil fleire kjende norske songar?
...planeten Uranus roterer motsett veg av dei andre planetane i solsystemet?
...rykte etter slaget ved Svolder sa at Olav Tryggvason hadde flykta og var blitt ein munk i Midtausten?
...det er over 6 000 av dei britiske øyane?
...Vietnamkrigen vert kalla den amerikanske krigen i Vietnam?
...den norske slekta Wegner opphavleg kom frå Preussen?
...Prosjekt Runeberg har fått namnet sitt frå Finland sin nasjonaldiktar?
... det finst minst 140 månar eller naturlege satellittar i solsystemet vårt?
... Rashnu er ein parsisk dommar-guddom som skal gje alle sjeler det dei fortener?
... det norrøne namnet Gardarike tyder "riket til borgane"?
... Merkur hovudsakleg var ein gud for handel?
... ein kan bli kalla kontra-revolusjonær både for å gå imot ein revolusjon og for ikkje å gå like langt eller i same retning som ekstremistar?
... Ivar Medaas sette melodi til songen som ga han artistgjennombrotet, Dar kjem dampen?
... Alvøy er namnet på to øyar som ligg nokre få mil frå kvarandre i Hordaland?
... ein kan koma seg frå Askøy til Bergen sentrum på ti minutt med snøggbåten Beinveien?
... sekund i gammal tid vart rekna som tida mellom to hjarteslag i kvile?
... Nidarosdomen vart bygd for å kunna ta i mot pilgrimane som valfarta til Heilag-Olav si grav?
... Fridtjof Nansen sine røynsler om Hardangervidda var med på å avgjera kvar Bergensbanen skulle gå?
... det fram til 1600-talet var forbode å dyrka ris i delar av Frankrike og Italia?
... Selma Lagerlöf selde Nobelprisen sin for å hjelpa Finland under Vinterkrigen?
... selje nokre stader vert brukt som palme på palmesøndag?
... Haakonsvern Orlogsstasjon i Mathopen er Sjøforsvaret sin hovudbase?
... Amerikamanatar slutta å migrera til varmare strøk fordi kraftverk varma vatnet for dei?
... Det er registrert 224 ulike fugleartar på Herdla, det rikaste fugleområdet i Hordaland?
... Måløy ikkje er ei øy?
... Kaffeklubben på Grønland er den øya i verda som ligg lengst mot nord?
... Saltstraumen er verdas sterkaste malstraum?
... familien til Osama bin Laden tok offentleg avstand frå han i 1994?
... dobbelt-V-en i George W. Bush står for Walker?
... John Kerry var soldat i Vietnam, men vart seinare motstandar av krigen?
... Hemsedal har ei gaupe i kommunevåpenet sitt?
... Sonja Elen Kisa fann opp språket Toki pona, inspirert av taoisme?
... morsmålet til Victoria av Storbritannia var tysk, men at utanom engelsk, tala ho òg fransk, italiensk, gresk og latin?
... songen På Vossevangen der vil eg bu, ein song om Voss, fyrst vart skriven på dansk?
... ein karnatisk fiolin, mykje brukt i karnatisk musikk, liknar på den europiske, men vert halden med den breie enden på skuldrene og den andre på foten?
... frå 1. januar 2005 vil Høgskulen i Stavanger heita Universitetet i Stavanger og bli Noregs femte universitet?
... ordet bastard kjem frå det norrøne bastarðr som tyder frilleson?
... den norske kjemiingeniøren Erling Johnson var instrumental i utviklinga av kunstgjødsel?
... Grannar er lokalavisa for kommunane Etne, Ølen og Vindafjord og vert skriven på nynorsk?
... Bibelen i si kristne form blir i dag utgjeven på 2.355 språk?
... Wikipedia på nynorsk er det første nynorske leksikonet sidan Norsk Allkunnebok kom ut i ti band mellom 1948 og 1964.
... Porsanger kommune i Finnmark heiter Porsáŋggu gielda på samisk og Porsangin komuuni på kvensk?
... den portugisiske filosofen Uriel Acosta overtydde familien sin å konvertera attende til jødedommen frå katolisismen?
... det er 156 kvinner i Noreg som heiter Jørgine?
... Firkantfolket bur i Andesfjella og snakkar nynorsk med vossadialekt?