Tornsmettar

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
(Omdirigert frå Acanthizidae)
Tornsmettar
Bruntornsmett, Acanthiza pusilla Foto: Flickr-brukar Patrick_K59
Bruntornsmett, Acanthiza pusilla
Foto: Flickr-brukar Patrick_K59
Systematikk
Underrekkje: Virveldyr Vertebrata
Overklasse: Tetrapodar Tetrapoda
Klasse: Fuglar Aves
Underklasse: Neognathae
Overorden: Neoaves
Orden: Sporvefuglar Passeriformes
Underorden: Passeri
Familie: Tornsmettar Acanthizidae
Sundevall, 1872

Tornsmettar, vitskapleg namn Acanthizidae, er ein biologisk familie av sporvefuglar i Australasia som inkluderer mellom anna gerygonar, musesmettar og krattsmettar. Tornsmettfamilien samlar små til middels store sporvefuglar med ei total lengd varierande mellom 8 og 19 cm. Dei har korte avrunda venger, tynnt nebb, lange bein og ein kort stjert. Dei fleste artane har olivenfarga, grå, eller brun fjørdrakt, sjølv om nokre har flekker av lysare gult. Den minste arten, og faktisk den minste av alle australske sporvefuglar, er stumpnebb. Den største arten i familien er losfugl .

Skildring[endre | endre wikiteksten]

Tornsmettfamilien er utbreidd i Australia, Indonesia, New Zealand, og i sørvestre Stillehavet. Dei fleste artane finst i Australia og på Ny-Guinea, Australia har 35 endemiske artar og Ny-Guinea har 15. Vanuatu, Ny-Caledonia og Salomonøyane har kvar ein einskild art, og tre artar finst i New Zealand regionen, medrekna endemisk artar på Chatham Islands og Norfolk Island. I Asia er to artar avgrensa til Indonesia og ein annan er funnen i Filippinene og på fastlandet . Dei fleste artane er ikkje trekkfuglar, med unntak av Gerygone-artane. Familien har ei rekkje habitat frå regnskog til tørre ørkenar.

Dei fleste artane er bakkelevande, beitar hovudsakleg på insekt, men òg litt frø. Særleg artar av kvitmasker, slekta Aphelocephala, konsumerer store mengder frø, og andre artar vil ta frukter. Somme artar føretrekk sekreta av plantesaftsugande insekt, dessutan insekta sjølve. Nokre artar er mindre knytt til liv på bakken, slik som stumpnebb, som beitar i tretoppane, og hòlefugl. Uvanleg for så små fuglar legg dei berre eit eller to egg i kvart kull, moglegvis fordi dei har relativt lang levetid, der mange artar som lever til over ti år i naturen.[1]

Verdas naturvernunion, IUCN, vurderer dei fleste taksa i familien som lite sårbare. Unntaka, norfolkgerygone, Gerygone modesta[2] og beltekvitmaske, Aphelocephala pectoralis reknast som nær trua.[3] Ein art, lordhowegerygone, Gerygone insularis, vart utrydda av rottepredasjon på byrjinga av 1930-talet.

Artslista[endre | endre wikiteksten]

Tornsmettar i rekkjefølgje etter Clementslista versjon 6.8 frå august 2013[4] med norske namn etter Norske navn på verdens fugler.[5]

Okergumptornsmett, Acanthiza reguloides
Foto: Flickr-brukar Patrick_K59
Tasmankrattsmett, Sericornis humilis,
Foto: JJ Harrison

Slekt Pachycare

  • Dvergplystrar, Pachycare flavogriseum, Goldenface, LC, Meyer, 1874

Slekt Pycnoptilus

  • Losfugl, Pycnoptilus floccosus, Pilotbird, LC, Gould, 1851

Slekt Origma

  • Hòlefugl, Origma solitaria, Rockwarbler, LC, Lewin, 1808

Slekt Oreoscopus

Slekt Crateroscelis

  • Kanelmusesmett, Crateroscelis murina, Rusty Mouse-Warbler, LC, Sclater, 1858
  • Kastanjemusesmett, Crateroscelis nigrorufa, Bicolored Mouse-Warbler, LC, Salvadori, 1894
  • Fjellmusesmett, Crateroscelis robusta, Mountain Mouse-Warbler, LC, De Vis, 1898

Slekt Sericornis

Slekt Acanthornis

Slekt Pyrrholaemus

Slekt Calamanthus

  • Rustkrattsmett, Calamanthus campestris, Rufous Fieldwren, LC, Gould, 1841
  • Stripekrattsmett, Calamanthus fuliginosus, Striated Fieldwren, LC, Vigors & Horsfield, 1827

Slekt Hylacola

Slekt Acanthiza

  • Papuatornsmett, Acanthiza murina, Papuan Thornbill, LC, De Vis, 1897
  • Okergumptornsmett, Acanthiza reguloides, Buff-rumped Thornbill, LC, Vigors & Horsfield, 1827
  • Vesttornsmett, Acanthiza inornata, Western Thornbill, LC, Gould, 1841
  • Alvetornsmett, Acanthiza iredalei, Slender-billed Thornbill, LC, Mathews, 1911
  • Bergtornsmett, Acanthiza katherina, Mountain Thornbill, LC, De Vis, 1905
  • Bruntornsmett, Acanthiza pusilla, Brown Thornbill, LC, White, 1790
  • Tasmantornsmett, Acanthiza ewingii, Tasmanian Thornbill, LC, Gould, 1844
  • Krattornsmett, Acanthiza apicalis, Inland Thornbill, LC, Gould, 1847
  • Gulgumptornsmett, Acanthiza chrysorrhoa, Yellow-rumped Thornbill, LC, Quoy & Gaimard, 1830
  • Kastanjegumptornsmett, Acanthiza uropygialis, Chestnut-rumped Thornbill, LC, Gould, 1838
  • Mulgatornsmett, Acanthiza robustirostris, Slaty-backed Thornbill, LC, Milligan, 1903
  • Gultornsmett, Acanthiza nana, Yellow Thornbill, LC, Vigors & Horsfield, 1827
  • Stripetornsmett, Acanthiza lineata, Striated Thornbill, LC, Gould, 1838

Slekt Smicrornis

  • Stumpnebb, Smicrornis brevirostris, Weebill, LC, Gould, 1838

Slekt Gerygone, 19 gerygonar

Slekt Aphelocephala

  • Silkekvitmaske, Aphelocephala leucopsis, Southern Whiteface, LC, Gould, 1841
  • Beltekvitmaske, Aphelocephala pectoralis, Chestnut-breasted Whiteface, NT, Gould, 1871
  • Ringkvitmaske, Aphelocephala nigricincta, Banded Whiteface, LC, North, 1895

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  • Christidis, L., and W.E. Boles. 1994. The taxonomy and species of Birds of Australia and its territories. R.A.O.U. Monograph 2: 1-112.
  • Del Hoyo, J.; Elliot, A.; Christie D., red. (2007). Picathartes to tits and chickadees. Handbook of the Birds of the World. Band 12. Barcelona: Lynx edicions. ISBN 978-84-96553-42-2. 
  • Mason, Ian J. & Schodde, Richard. 1999. The Directory of Australian Birds: Passerines. ISBN 978-0-643-06456-0
  • Sibley, C.G., and J.E. Ahlquist. 1990. Phylogeny and Classification of Birds: A Study in Molecular Evolution. Yale Univ. Press, New Haven, CT. ISBN 978-0-300-04085-2

Referansar[endre | endre wikiteksten]

  1. Garnett, Stephen (1991). Forshaw, Joseph, red. Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. s. 197. ISBN 1-85391-186-0. 
  2. BirdLife International (2014) Species factsheet: Gerygone modesta. Henta frå http://www.birdlife.org den 18. oktober 2014
  3. BirdLife International (2014) Species factsheet: Aphelocephala pectoralis Arkivert 2015-09-24 ved Wayback Machine.. Henta frå http://www.birdlife.org den 18. oktober 2014
  4. Clements, J.F.; T.S. Schulenberg; M.J. Iliff; B.L. Sullivan; C.L. Wood; D. Roberson (august 2013), The eBird/Clements checklist of birds of the world: Version 6.8 (CSV), Cornell Lab of Ornithology, henta 10. august 2014 
  5. Syvertsen, P. O., Ree, V., Hansen, O. B., Syvertsen, Ø., Bergan, M., Kvam, H., Viker, M. & Axelsen, T. 2008. Virksomheten til Norsk navnekomité for fugl (NNKF) 1990-2008. Norske navn på verdens fugler. Norsk Ornitologisk Forening sin nettstad (publisert 22.5.2008)

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]