Byar i Noreg

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Byar i Noreg er ei liste over 104 byar i Noreg. Desse er blitt til i ein urbaniseringsprosess som tok til for meir enn tusen år sidan. 64 av desse er anten blitt til i mellomalderen eller dei er tildelte bystatus av konge eller statsmakt. Dei 40 yngste blir kalla 'byar' etter vedtak i eigen kommune. Dette har skjedd etter endring av Lov om kommuner og fylkeskommuner i 1996.

For å kalla seg by i dagens Noreg må ein kommune ha bystatus frå før 1996 eller ha minst 5 000 innbyggjarar (i kommunen) og ein bymessig tettstad med handels- og servicefunksjonar og konsentrert busetnad.[1] Frå 1996 kan kommunestyret sjølv vedta at kommunen kan kalla seg by. Dette føreset at kriteria i regelverket er innfridde, men gjev ingen rettar ut over det å kalla seg by.

Byar i Noreg[endre | endre wikiteksten]

By Bystatus[a] Tildelt av Kommune[b] Kommunenr Fylke
Alta 1999 Bystatus Kommunestyre Alta 2012 Troms og Finnmark
Arendal 1723 Kjøpstad Frederik IV Arendal 4203 Agder
Askim 1996 Bystatus Kommunestyre Indre Østfold 0124 Viken
Bergen 1070 Kjøpstad Olav Kyrre Bergen 1201 Vestland
Bodø 1816 Kjøpstad Karl II Bodø 1804 Nordland
Brekstad 2005 Bystatus Kommunestyre Ørland 1621 Trøndelag
Brevik 1845 Kjøpstad Oscar I Porsgrunn 3806 Vestfold og Telemark
Brumunddal 2010 Bystatus Kommunestyre Ringsaker 0412 Innlandet
Bryne 2001 Bystatus Kommunestyre Time 1121 Rogaland
Brønnøysund 1923 Ladestad[c] Haakon VII Brønnøy 1813 Nordland
Drammen 1811 Kjøpstad Frederik VI Drammen 0602 Viken
Drøbak 1842 Kjøpstad Karl III Johan Frogn 0215 Viken
Egersund 1798 Ladestad Christian VII Eigersund 1101 Rogaland
Elverum 1996 Bystatus Kommunestyre Elverum 0427 Innlandet
Fagernes 2007 Bystatus Kommunestyre Nord-Aurdal 0542 Innlandet
Farsund 1795 Ladestad Christian VII Farsund 1003 Agder
Fauske 1998 Bystatus Kommunestyre Fauske 1841 Nordland
Finnsnes 2000 Bystatus Kommunestyre Lenvik 1931 Troms og Finnmark
Flekkefjord 1842 Kjøpstad Karl III Johan Flekkefjord 1004 Agder
Florø 1860 Ladestad Karl IV Flora 1401 Vestland
Fosnavåg 2000 Bystatus Kommunestyre Herøy 1515 Møre og Romsdal
Fredrikstad 1567 Kjøpstad Frederik II Fredrikstad 0106 Viken
Førde 1997 Bystatus Kommunestyre Førde 1432 Vestland
Gjøvik 1860 Kjøpstad Karl IV Gjøvik 0502 Innlandet
Grimstad 1791 Ladestad Christian VII Grimstad 0904 Agder
Halden 1665 Kjøpstad Frederik III Halden 0101 Viken
Hamar 1848 Kjøpstad Oscar I Hamar 0403 Innlandet
Hammerfest 1789 Kjøpstad Christian VII Hammerfest 2004 Troms og Finnmark
Harstad 1903 Ladestad Oscar II Harstad 1902 Troms og Finnmark
Haugesund 1854 Ladestad Oscar I Haugesund 1106 Rogaland
Hokksund 2002 Bystatus Kommunestyre Øvre Eiker 0624 Viken
Holmestrand 1744 Ladestad Christian VI Holmestrand 3802 Vestfold og Telemark
Honningsvåg 1996 Bystatus Kommunestyre Nordkapp 2015 Troms og Finnmark
Horten 1857 Ladestad Oscar I Horten 3801 Vestfold og Telemark
Hønefoss 1851 Kjøpstad Oscar I Ringerike 0605 Viken
Jessheim 2012 Bystatus Kommunestyre Ullensaker 0235 Viken
Jørpeland 1998 Bystatus Kommunestyre Strand 1130 Rogaland
Kirkenes 1998 Bystatus Kommunestyre Sør-Varanger 2030 Troms og Finnmark
Kolvereid 2002 Bystatus Kommunestyre Nærøy 1751 Trøndelag
Kongsberg 1624 Bergstad Christian IV Kongsberg 0604 Viken
Kongsvinger 1854 Kjøpstad Oscar I Kongsvinger 0404 Innlandet
Kopervik 1866 Ladestad Karl IV Karmøy 1149 Rogaland
Kragerø 1666 Kjøpstad Frederik III Kragerø 3814 Vestfold og Telemark
Kristiansand 1641 Kjøpstad Christian IV Kristiansand 1001 Agder
Kristiansund 1742 Kjøpstad Christian VI Kristiansund 1505 Møre og Romsdal
Langesund 1765 Ladestad Frederik V Bamble 3813 Vestfold og Telemark
Larvik 1671 Kjøpstad Christian V Larvik 3805 Vestfold og Telemark
Leknes 2002 Bystatus Kommunestyre Vestvågøy 1860 Nordland
Levanger 1836 Kjøpstad[d] Karl III Johan Levanger 1719 Trøndelag
Lillehammer 1827 Kjøpstad[e] Karl III Johan Lillehammer 0501 Innlandet
Lillesand 1821 Ladestad Karl III Johan Lillesand 0926 Agder
Lillestrøm 1997 Bystatus Kommunestyre Lillestrøm 0231 Viken
Lyngdal 2002 Bystatus Kommunestyre Lyngdal 1032 Agder
Mandal 1779 Ladestad Christian VII Mandal 1002 Agder
Mo i Rana 1923 Ladestad Haakon VII Rana 1833 Nordland
Moelv 2010 Bystatus Kommunestyre Ringsaker 0412 Innlandet
Molde 1742 Kjøpstad Christian VI Molde 1502 Møre og Romsdal
Mosjøen 1874 Ladestad Oscar II Vefsn 1824 Nordland
Moss 1720 Kjøpstad Frederik IV Moss 0104 Viken
Mysen 1996 Bystatus Kommunestyre Indre Østfold 0125 Viken
Måløy 1997 Bystatus Kommunestyre Vågsøy 1439 Vestland
Namsos 1845 Ladestad Oscar I Namsos 1703 Trøndelag
Narvik 1901 Kjøpstad Oscar II Narvik 1805 Nordland
Notodden 1912 Kjøpstad Haakon VII Notodden 3808 Vestfold og Telemark
Odda 2004 Bystatus Kommunestyre Odda 1228 Vestland
Orkanger 2014 Bystatus Kommunestyre Orkland 1638 Trøndelag
Oslo 1048 Kjøpstad Harald Hardråde Oslo 0301 Oslo
Otta 2000 Bystatus Kommunestyre Sel 0517 Innlandet
Porsgrunn 1652 Ladestad Frederik III Porsgrunn 3806 Vestfold og Telemark
Raufoss 2019 Bystatus Kommunestyre Vestre Toten 0529 Innlandet
Risør 1723 Kjøpstad Frederik IV Risør 0901 Agder
Rjukan 1996 Bystatus Kommunestyre Tinn 3818 Vestfold og Telemark
Røros 1646 Bergstad Christian IV Røros 1640 Trøndelag
Sandefjord 1845 Kjøpstad Oscar I Sandefjord 3804 Vestfold og Telemark
Sandnes 1860 Ladestad Karl IV Sandnes 1102 Rogaland
Sandnessjøen 1999 Bystatus Kommunestyre Alstahaug 1820 Nordland
Sandvika 2003 Bystatus Kommunestyre Bærum 0219 Viken
Sarpsborg 1016 Kjøpstad[f] Olav den heilage Sarpsborg 0105 Viken
Sauda 1999 Bystatus Kommunestyre Sauda 1135 Rogaland
Ski 2004 Bystatus Kommunestyre Nordre Follo 3020 Viken
Skia 1358 Kjøpstad Håkon VI Magnusson Skia 3807 Vestfold og Telemark
Skudeneshavn 1857 Ladestad Oscar I Karmøy 1149 Rogaland
Sortland 1997 Bystatus Kommunestyre Sortland 1870 Nordland
Stathelle 1774 Ladestad Christian VII Bamble 3813 Vestfold og Telemark
Stavanger 1125 Kjøpstad Sigurd Jorsalfare Stavanger 1103 Rogaland
Stavern 1942 Kjøpstad Larvik 3805 Vestfold og Telemark
Steinkjer 1857 Ladestad Oscar I Steinkjer 1702 Trøndelag
Stjørdalshalsen 1997 Bystatus Kommunestyre Stjørdal 1714 Trøndelag
Stokmarknes 2000 Bystatus Kommunestyre Hadsel 1866 Nordland
Stord 1997 Bystatus Kommunestyre Stord 1221 Vestland
Svelvik 1845 Ladestad Oscar I Drammen 3005 Viken
Svolvær 1918 Ladestad Haakon VII Vågan 1865 Nordland
Tromsø 1794 Kjøpstad Christian VII Tromsø 1902 Troms og Finnmark
Trondheim 0997 997 Kjøpstad Olav Tryggvason Trondheim 1601 Trøndelag
Tvedestrand 1836 Ladestad[g] Karl III Johan Tvedestrand 0914 Agder
Tønsberg 1000-talet Tønsberg 3803 Vestfold og Telemark
Ulsteinvik 2000 Bystatus Kommunestyre Ulstein 1516 Møre og Romsdal
Vadsø 1833 Kjøpstad Karl III Johan Vadsø 2003 Troms og Finnmark
Vardø 1789 Kjøpstad Christian VII Vardø 2002 Troms og Finnmark
Verdalsøra 1998 Bystatus Kommunestyre Verdal 1721 Trøndelag
Vinstra 2013 Bystatus Kommunestyre Nord-Fron 0516 Innlandet
Åkrehamn 2002 Bystatus Kommunestyre Karmøy 1149 Rogaland
Ålesund 1823 Ladestad Karl III Johan Ålesund 1501 Møre og Romsdal
Åndalsnes 1996 Bystatus Kommunestyre Rauma 1539 Møre og Romsdal
Åsgårdstrand 1752 Ladestad Frederik V Horten 3801 Vestfold og Telemark

Merknadar[endre | endre wikiteksten]

  1. Stadene som i dag kallar seg byer kan berre samanliknast i avgrensa grad. Mange urbane tettstader har større innbyggjartal enn tettstader der kommunestyra har vedtatt å kalla seg byar. (T.d. tettstaden Asker, som oppfyller alle krav til å kalla seg by, men Asker kommune har ikkje ønska seg dette.)
  2. Kommuneloven seier «Kommuner med over 5000 innbyggere kan ta i bruk benevnelsen by, dersom kommunen har bymessig tettsted med handels- og servicefunksjoner og konsentrert bebyggelse.» skal tolkast slik at kommunar som oppfyller visse krav kan ta i bruk nemninga by om kommunen. Dette er tolka slik at kommunen tar i bruk nemninga by for ein eller fleire tettstadar i kommunen.
  3. Bystatusen til Brønnøysund er basert på vedtak i kommunestyret. Staden hadde status som ladestad frå 1923 til kommunesamanslåing i 1964. Han fekk bystatus igjen frå 2000 etter vedtak i kommunestyret.
  4. Levanger sin bystatus er basert på vedtak i kommunestyret. Levanger fekk status som kjøpstad i 1836. Bystatusen blei tapt ved kommunesamanslåinga i 1962. Bystatus på nytt frå 1996, etter vedtak i kommunestyret.
  5. Kjøpstadrettar og bystatus i 1827, men eigen kommune først frå 1842.
  6. Sarpsborg blei grunnlagd med namnet Borg i 1016 og var fram til 1030 norsk hovudstad, som den første i rekkja. Byen blei brend og totalskadd i 1567. Han fekk fornya bystatus i 1839.
  7. Tvedestrand sin bystatus er basert på vedtak i kommunestyret. Tvedestrand blei ladestad i 1836 og seinare bykommune, men mista bystatusen ved kommunesamanslåing i 1960. Han blei by igjen etter vedtak i kommunestyret ca. 1996.

Kjelder[endre | endre wikiteksten]