Gutorm Gjessing

Gutorm Gjessing
Fødd	14. april 1906
Død	27. april 1979
Nasjonalitet	Noreg
Yrke	antropolog, arkeolog, professor, skribent
Institusjonar	Universitetet i Oslo

Gutorm Gjessing i 1927

Gutorm Gjessing (14. april 1906–27. april 1979) var professor dr. philos i etnografi og styrar for Etnografisk museum ved Universitetet i Oslo frå 1947 til 1973.

Oppvekst og studiar

Gjessing var fødd på Stranda på Sunnmøre, men tok artium ved Oslo katedralskole i 1924, og sette i gang med magistergradsstudium i arkeologi. Han fekk magistergraden i 1931, og doktorgrad i 1934 med Studier i norsk merovingertid.

Arbeid som konservator

Han var tilsett som konservator i arkeologi ved Tromsø museum frå 1936 til 1940. Gjessing utgav saman med kona si, Gjertrud Gjessing, i 1940 arbeid om den samiske folkedrakta. Han skreiv òg om norsk fangstkultur, om helleristningar i Nord-Noreg og Trøndelag, og om spennande utgravingar på Træna m.m.

Frå 1940 til 1946 jobba han som konservator i arkeologi ved Oldsaksamlinga til Universitetet i Oslo. Før krigen var over, hadde han gitt ut ei populærvitskapleg oversikt, Norges steinalder, på ca. 500 sider. Han var i USA på Rockefeller-stipendiat 1946-1947, forskinga der ville i USA blitt kalla kulturantropologi.

Politisk engasjement

Her blei ein politisk bevisstgjeringsprosess sett i gang, og han er sitert på «Jeg tok til å tvile alvorlig på bærekrafta av våre vestlige, kapitalist-demokratiske system» - og: «Det er blitt klarere og klarere for meg at etnografien (antropologien) ikke kan stå likegyldig overfor utviklinga i dei »rike landa«, med framvoksteren av mangenasjonale gigantkonsern og den intense offensiven disse konserna og i det heile storindustrien og finanskapitalen har sett inn for å bevare og å styrke de økonomiske og dermed Vestens politiske privilegier i de såkalte »U-landa« som jo alltid har vært vårt viktigste arbeidsfelt. Fortsetter faget å se bort fra disse fenomena, er det ikke i pakt med virkeligheta.»

Han var engasjert i problemfeltet same/nordmann og samespørsmål generelt, heilt frå Tromsø-tida og til sin død. I 1951 fekk han overført Etnografisk museum si samesamling til Norsk folkemuseum ut frå resonnementet at samane skulle vere likeverdig representerte i vårt sentrale nasjonalmuseum. Han var medlem av samekomiteen av 1956.

Gjessing har alltid vore politisk bevisst, og gjekk i ei stadig meir radikal retning. F.eks. var han med på å starte Sosialistisk Folkeparti saman med Finn Gustavsen, Knut Løfsnes, og fleire. Han var i ein periode formann i antikrigsorganisasjonen Folkereisning Mot Krig.

I 1950 var han leiar av den første norske kulturdelegasjon til Kina, og i 1966 var han med i delegasjon til Israel (kfr. biografiliste)

Nokre prisar han har motteke

• Språklig samlings litteraturpris 1977
• Æresmedlem Royal Anthropological Inststitute
• Den bergenske prisbelønning
• Fridtjof Nansens prisbelønning
• Qvigstad-medaljen

Delvis bibliografi

• «Mennesket er ett - kulturforskning og kulturkrise» - 1948
• «Individ og samfunn hos naturfolk» - Etnologisk Samfunns Skrifter - 1948
• «Krigen og kulturene» - 1950
• «Mennesket og kulturene» i 2 bind - 1952
• «Changing lapps», nr. 13 i London School of Economics skriftsserie "Monographs in sosial anthropology", samling forelesningar haldne der - 1952
• «Sosio-culture» - 1956
• "De hundre år - Universitetets etnografiske museums historie 1857 - 1957 - Studies honouring the centennial of Universitetets etnografiske museum vol.V (saman med Marie Krekling Johannessen) - 1957
• «Samfunn og kultur» - 1963
• «Sosialisme og fred» - 1965
• «Kibbutz, Ikke-kommunistisk kommunisme» - 1967
• «Complementarity, value, and socio-cultural field» - 1968
• «Norge i Sameland» - 1973
• «Ideer omkring forhistoriske samfunn» - utg. av Oldsaksamlingen 1977
• «Kultur og samfunn er ett» - 1977

Kjelder

• Den faglege delen av denne artikkelen er plukka frå ein minnetale halden av professor dr. philos Arne Martin Klausen 21. februar 1980 (som har tillate bruken).