Iñupiaq

iñupiaq (iñupiaq)
Klassifisering:	eskimoisk-aleutisk  inuit   iñupiaq
Bruk
Tala i:	USA (Alaska)
Område:	Nordre Nord-Amerika
Rangering:	Ikkje blant dei 100 største
Skriftsystem:	det latinske alfabetet
Språkkodar
ISO 639-1:	ik
ISO 639-2:	ipk
ISO 639-3:	ipk

Iñupiaq eller inupiak er ei gruppe av dialektar av inuitt-språka som blir snakka i dei nordlege og nordvestre delane av Alaska. Til saman blir desse dialektane snakka av omtrent 10000 menneske.

Dialektar

Iñupiaq kan delast inn i fem dialektar, som til saman utgjer tre hovudgrupper.

• Den nordlege gruppa:
  • 1. North slope iñupiaq
  • 2. Malimiut-dialekten
• Området rundt Anatuvuk-passet:
  • 3. Nunamiu-dialekten
• Dialektane rundt Seward-halvøya
  • 4. Beringsund-dialekten på King Island og Diomedes
  • 5. Qawiaraq-dkalekten, som blir snakka i Teller og landsbyane sør for Nome så langt som til Unalakleet.

Grammatikk

Iñupiaq skil seg lite frå dei andre inuit-språka. Det har tre vokalar, i, u, a, og det er eit agglutinerande språk.

Morfologi

Substantiv

Iñupiaq er eit ergativt språk, det vil seie at objektet til eit transitivt verb står i same kasus som subjektet til eit intransitivt verb (kasus absolutiv). Til saman har iñupiaq fem kaus: Absolutiv, relativ, terminativ, lokativ og ablativ.

Substantiv står i eitt av tre numerus, singularis, dualis og pluralis. Dei kan også uttrykke person eller tal for possessor, tre personar og tre tal. I tillegg til grunnforma får kvar kasus-numeruskombinasjon dermed ni former, dvs. eit grunnleggjande substantivparadigme består av 150 ordformer.

Skriftspråk

Iñupiaq blir skrive med det latinske alfabetet. Rettskrivinga vart utarbeidd av Roy Ahmaogak, ein inupiaq frå Barrow, i lag med den amerikanske lingvisten Eugene Nida. I tillegg til det engelske alfabetet bruker iñupiaq bokstavane ġ ḷ ł ł̣ ñ ŋ.

Litteratur

• MacLean, Edna Ahgeak 1986: North Slope Iñupiaq grammar : first year. Fairbanks, Alaska : Alaska Native Language Center, College of Liberal Arts, University of Alaska
• Kaplan, Lawrence D. 1981: Phonological issues in North Alaskan Inupiaq. Fairbanks, Alaska : Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks

Kjelde

• MacLean 1986
• Engelsk wikipedia

Bakgrunnsstoff

• Ethnologue om North Alaskan Inupiatun
• Ethnologue om Northwest Alaska Inupiatun
• Alaskool Inupiaq Language Resources
• Interaktiv ordbok over iñupiaq
• Iñupiaq morfologisk analysator (utkast)

Wikipedia på iñupiaq