Juleførestilling

Opptog med heilage Nikolaus, Nikoloweibl (Nikolausjente) og Buttnmandl (menn kledde i strå) i Loipl i Tyskland.

Juleførestilling er ei førestilling som blir særskild oppført i samband med jul. Ho kan innehalda element som musikk, dans, teater og opplesing, og framførast av amatørar eller profesjonelle. Skular, lag og andre grupper kan setja opp juleførestillingar. Det kan også vera ein tradisjon for ei gruppe å sjå ein viss type juleførestilling kvart år.

Førestillingane kan ha religiøse element, som julespel eller religiøs musikk, eller vera heilt eller delvis sekulære. Dei kan også ha andre juleelement i lag med førestillinga, som peparkaker, graut, gløgg eller nissar.

Juledrama

Barn framfører Nøtteknekkaren i Polen.

Juledrama kan vera skodespel, musikalar, revyar, operaer og ballettar med juletilknyting, til dømes ved at dei er lagt til jula, handlar om jul eller er knytte til jul gjennom tradisjon. Slike førestillingar kan arrangerast ved profesjonelle institusjonar eller av lokale grupper, som ungdomslag og barneteater.

Julespel, stjernespel og liknande førestillingar med handling knytt til juleevangeliet har funne stad sidan mellomalderen, og dei første juleoperaene oppstod på 1600-talet. I mange katolske land var offentlege teater stengde i advent, og ein måte å omgå dette på var å oppføra religiøse verk eller azioni sacre. Ein av dei første juleoperaene av dette slaget var Il gran natale di Christo salvator nostro av Giovanni Battista da Gagliano og Jacopo Peri, som hadde premiere fyrste juledag 1622.

Folkeleg teater som mummers' play frå Storbritannia kan utførast av små lokale grupper med faste karakterar og humoristisk innhald. Panto eller pantomime er ein humoristisk teatersjangar som blir spelt til jul, men ikkje har særskild juleinnhald.

Eit juleeventyr av Dickens er døme på verk ein kan setja opp som skodespel til jul. Balletten Nøtteknekkaren av Tsjaikovskij har vore populær som juleførestilling sidan 1960-talet, særleg i Nord-Amerika.

Julekonsert

Julekonsertar kan omfatta julemusikk innan ei rekkje ulike sjangrar. Artistar kan dra på turné i juletida, eller konserten kan haldast ein enkelt eller nokre få gonger på éin stad. Vanlege konsertstader er kyrkjer, kulturhus, skular og forsamlingshus. Ein kan også oppsøka publikum for å synga julesongar og liknande. Julekonsertar i desember er blitt eit samlingspunkt for mange, og er med på å prega førjulstida slik at markeringa av jul i nyare tida endar rundt julaftan.

Bachs juleoratorium og Händels Messias er to klassiske musikkverk det er vanleg å framføra på julekonsert.

Juleopptog og møte

Juleopptog på Jersey i 2012.

Opptog med juletema kan vera ein årviss tradisjon eller ei enkelthending. Dei kan mellom anna arrangerast som reklame eller for innsamlingsføremål. På 1920-talet heldt føretaka Lomen Company og Macy's opptog med reinsdyr, samar i samedrakt og julenissen eller Santa Claus i ein slede i fleire amerikanske byar. Seinare er nisse- og reindsyropptog blitt vanlege fleire stader i verda. Opptoga kan også innehalda anna underhaldning, som musikk og dans, og kombinerast med tenning av julelys. Ein kan også arrangera statiske tilstellingar, som møte med reinsdyr eller julenissen.

Ein kan også halda luciatog i samband med luciadagen, noko som er mest vanleg i Sverige. Heilagetrekongarskavalkade er ein januartradisjon i fleire spanskspråklege område.

Kringkasting av juleførestillingar

Dei fleste typar juleførestillingar kan ein også senda i radio, fjernsyn eller på internett. Julekonsertar kan til dømes vera ein viktig del av julemarkeringa frå ein fjernsynskanal. Julekalenderseriar er ei dramaform for fjernsyn som kan sendast i advent.

Sjå og

• Juleball
• Julefilm
• Julestove
• Juletrefest

Kjelder

• Delar av denne artikkelen bygger på «List of Christmas operas» frå Wikipedia på engelsk, den 16. november 2020.