Kanne

Kanne med tut, hank og bein frå det kinesiske zhou-dynastiet (1000-200-talet f.Kr.).

Japansk tekanne med tut og hank på sida.

Kanne er eit ilåt ein kan skjenka med, og eit gammalt norsk holmål.

Mål

Holmålet kanne kan ha ulik storleik:

• For smør, tran og øl er ei kanne brukt om mål som svarte til ein bolle, det vil seie omkring 2,7 liter — til dømes seier kjelder frå Sunnfjord på 1500-talet at ei tønne tran tok 45 kanner, og ei kanne tok 12 merker, og i Nord-Noreg var ei kanne smør (12–16 merker) vanleg utrusting til lofotfisket. Denne måleininga kan også kallast «bondekanne».

• 1 kanne brennevin var rekna rundt 2 liter; 1 kanne vin var lik to potter, etter dagens mål nøyaktigare utrekna til 1,93 liter.

• Som kornmål i Hardanger og Nordhordland var 1 kanne truleg lik 1/48 tønne, det vil seie 4,05 liter.

Ilåt

Skjenkekanner eller mugger kan brukast til ulike væsker. Dei har som regel ein tut til å skjenka av og hank til å bera og halda i. Mange kanner har også lok. Kanner av ulike utformingar kan brukast til drikke, som øl, te og kaffi. Det finst kanner med særskilde eigenskapar: Ei termokanne eller tv-kanne er ei kanne med termoseigenskapar. Ei trakte- eller trektekanne er del av ein kaffitraktar.

Kanner kan også brukast til andre væsker, som bensin- eller jerrykanne til bensin og vasskanne til å frakta vatn og vatna med.

Kjelder

• Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder, Rosenkilde og Bagger 1956/1978
• Kanne i Historisk leksikon
• «kanne» i Nynorskordboka.
• «bondekanne» i Nynorskordboka.