Nine Lessons and Carols
Festival of Nine Lessons and Carols eller berre Nine Lessons and Carols er ei form for julegudsteneste, opphavleg laga til innan anglikansk kristendom. I dag blir ho også bruka i katolske og protestantiske kyrkjer, og er blitt eit vanleg format for skulegudstenester ved juletider. Gudstenesta er ei feiring av fødselen til Jesus. Ein les ni korte bibeltekstar knytt til syndefallet, lovnaden om ein Messias og om fødselen til Jesus med song av julesongar, salmar og korsong imellom.
Historie[endre | endre wikiteksten]
Gudstenesta blei utvikla av biskopen av Truro Edward White Benson, seinare erkebiskopen av Canterbury, til bruk julaftan 1880. Ifølgje tradisjonen skal han ha halde gudstenesta klokka ti om kvelden i eit treskur som midlertidig erstatta domkyrkja i Truro.[1] Ein hovudgrunn til å halda gudstenesta var å halda mannfolk borte frå pubane denne kvelden.[2]
Den best kjende gudstenesta blir kringkasta årleg frå King's College i Cambridge på julaftan. Her framfører Choir of King's College, Cambridge julesongar. Gudstenestetradisjonen i Cambridge byrja i 1918, og han blei overført i radio av BBC første gong i 1928. Sidan dette har han vore send årleg bortsett frå i 1930. I 1930-åra byrja BBC World Service senda gudstenesta over heile verda, og BBC reknar med at fleire millionar høyrer programmet kvart år. I Storbritannia blir gudstenesta direktesend julaftan på BBC Radio 4, og i opptak på BBC Radio 3 første juledag.[3] Gudstenesta har òg vore send på fjernsyn fleire gonger, men i dag blir det send eit separat Carols from Kings-program i opptak med noko andre songar og færre bibeltekstar.
Utbreiing og inspirasjon[endre | endre wikiteksten]
Ved Groton School i Massachusetts i USA har ein halde Nine Lessons and Carols-gudstenester samanhengande sidan 1928.[4]
Det blir også halde gudstenester etter dette mønsteret i Noreg. I 2011 hadde ein Festival of Nine Lessons and Carols, eller Gudstjeneste med De Ni Lesninger, i Kampen kyrkje og Grønland kyrkje.[5]
Kragerø kyrkje har ein årleg tradisjon med å feire Nine Lessons and Carols, eller «De ni lesninger», med start i 1993. Robert Carding, kantoren i Kragerø med sterke band til Truro, leier framføringa.[6]
Fredrikstad domkyrkje har arrangert A Festival of Nine Lessons and Carols kvart år sidan 1989. Dei første åra låg liturgien og songane nært opp til den ved King’s College, men har blitt meir tilpassa norske forhold dei siste åra, og namnet har blitt endra til Ni lesninger og sanger.
Sidan 2008 har det også blitt arrangert underhaldningskveldar kalla «Nine Lessons and Carols for Godless People» i Storbritannia i førjulstida. Førestillinga er ei blanding av seriøse innlegg om vitskaplege emne, humoristisk underhaldning og musikk.[7]
Innhald[endre | endre wikiteksten]
Gudstenesteforma har endra seg lite sidan den første «Festival of Nine Lessons and Carols» blei halden. Til gudstenesta ved Kings blei rekkjefølgda på tekstane noko endra i 1919 Dei ulike bibeltekstane blir lesne frå King James' Bible av ulike representantar frå King's College og City of Cambridge. Songane er inndelte i «carols», som blir framførte av koret, og «hymns», som blir framførte av både koret og kyrkjelyden. Sidan 1982 har skulen tinga ein nyskriven julesong til gudstenesta kvart år. Julesongane kan variera frå år til år, men gudstenesta byrjar alltid med salmen «Once in Royal David's City» og ender med «Hark! The Herald Angels Sing».[3] Det første verset av den første songen blir alltid framført av ein gutesolist åleine.[8]
Gudstenesta i 2008 hadde desse elementa:[9]
- «Once in Royal David's City» – tekst Cecil Frances Humphreys Alexander; musikk H.J. Gauntlett
- Bidding Prayer
- Carol: «If Ye would Hear the Angels Sing» – tekst D. Greenwell; melodi P. Tranchell
- First Lesson: Fyrste mosebok 3:8–15; 17–19
- Carol: «Remember, O Thou Man» – tekst frå 1500-talet, melodi Thomas Ravenscroft
- Carol: «Adam lay ybounden» – tekst frå 1400-talet, melodi Boris Ord
- Second Lesson: Fyrste mosebok 22:15–18
- Carol: «Angels from the Realms of Glory» – tekst James Montgomery; musikk fransk folketone arrangert av Philip S. Ledger
- Carol: «In Dulci Jubilo» – tysk tekst frå 1300-talet, melodi Hieronymus Praetorius
- Third Lesson: Jesaja 9:2; 6–7
- Carol: «Nowell Sing We Now All and Some» – tekst og musikk frå mellomalderen, redigert av John Stevens
- Hymn: «Unto Us is Born a Son» – latinsk tekst frå 140-talet omsett av G.R. Woodward; musikk frå Piæ Cantiones arrangert av David V. Willcocks
- Fourth Lesson: Jesaja 11:1–3a; 4a; 6–9
- Carol: «The Lamb» – tekst William Blake; melodi John Tavener
- Carol: «A Spotless Rose is Blowing» – tysk tekst frå 1400-talet omsett av C. Winkworth; melodi Philip S. Ledger
- Fifth Lesson: Evangeliet etter Lukas 1:26–35; 38
- Carol: «I Sing of a Maiden» – tekst frå 1400-talet, melodi Lennox Berkeley
- Carol: «The Night when She First Gave Birth» («Mary») – tekst av Bertolt Brecht, omsett av Michael Hamburger; melodi Dominic Muldowney
- Sixth Lesson: Evangeliet etter Lukas 2:1; 3–7
- Carol: «Sweet Baby, Sleep! What Ails My Dear?» («Wither's Rocking Hymn») – tekst George Wither; melodi Ralph Vaughan Williams
- Carol: «What Sweeter Music can We Bring» – tekst Robert Herrick; melodi John Rutter
- Seventh Lesson: from Luke 2: 8–16
- Carol: «Infant Holy, Infant Lowly» – tradisjonell polsk tekst, omsett av Edith M.G. Reed; melidu arrangert av Stephen Cleobury
- Hymn: «God Rest You Merry, Gentlemen» – engelsk folketone arrangert av David V. Willcocks
- Eighth Lesson: Evangeliet etter Matteus 2:1–12
- Carol: «Illuminare Jerusalem» – tekst etter Bannatyne-manuskriptet n John and Winifred MacQueen, A Choice of Scottish Verse, 1470–1570 (1972); melodi Judith Weir
- Carol: «Glory, Alleluia to the Christ Child» – tekst frå 1600-talet; melidu A. Bullard
- Ninth Lesson: Evangeliet etter Johannes 1:1–14
- Hymn: «O Come, All Ye Faithful» («Adeste Fideles») – latinsk tekst frå 1700-talet omsett av Frederick Oakeley; musikk John Francis Wade, arrangert av Stephen Cleobury
- Kollekt og signing
- Hymn: «Hark! The Herald Angels Sing» – tekst Charles Wesley og George Whitefield; melodi Felix Mendelssohn; deskant Stephen Cleobury
- Orgelspel: «In Dulci Jubilo» (BWV 729) av Johann Sebastian Bach, «Dieu Parmi Nous» av Olivier Messiaen
- Postludium
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Nine Lessons and Carols» frå Wikipedia på engelsk, den 28. desember 2011.
- ↑ «Festival of Nine Lessons and Carols». bbc.co.uk. 16 December 2005.
- ↑ Alex Webb (24 December 2001), Choir that sings to the world, BBC News.
- ↑ 3,0 3,1 Nine lessons and carols: History of the service, King's College Chapel, henta 9. mars 2008.
- ↑ Lessons & Carols, Groton School, arkivert frå originalen 3. januar 2012, henta 9 December 2011.
- ↑ Gudstjeneste - 4. søndag i advent (18/12): A Festival of Nine Lessons and Carols. oslo.kirken.no, 12. desember 2011
- ↑ Selås 35 98 67 66, Elin Frisch (13. desember 2007), «De ni lesninger for 15. gang», Kragerø Blad Vestmar (på norsk), henta 2. august 2022
- ↑ James Kettle, Brian Cox and Robin Ince: two wise men wishing you a merry XXmas, guardian.co.uk, Friday 9 December 2011.
- ↑ Peter Kingston (21 December 2007), «The world's greatest carol event», The Guardian (EducationGuardian).
- ↑ A Festival of Nine Lessons and Carols, Christmas Eve, 2008 (PDF), Provost and Fellows of King's College, Cambridge, 24 December 2008, henta 25. desember 2008. For the songs sung in earlier years, see "List of carols performed at the Festival of Nine Lessons and Carols at King's College Chapel, Cambridge".
- History of A Festival of Nine Lessons and Carols, King's College, Cambridge, henta 25. desember 2010.
- Peter Kingston (21 December 2007), «The world's greatest carol event», The Guardian (EducationGuardian).
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
- King's College Chapel's Arkivert 2007-10-16 ved Wayback Machine. om Nine Lessons and Carols
- Cleobury, Stephen (December 1988), «Nine Lessons and Carols at King's: 70 Years On», The Musical Times (The Musical Times, Vol. 129, No. 1750) 129 (1750): 687 & 689, JSTOR 966672, doi:10.2307/966672
- Barnett, Laura (9. desember 2006), «My week: Stephen Cleobury», The Daily Telegraph (Weekend)