Senjamål

Senjamål femner dei tradisjonelle nordnorske målføra i Troms, det vil seia frå Kvæfjord, Skånland og nordover til grensa med Finnmark, med atterhald av dei i Bardu og Målselv, som ættar frå austlandske dialektar, og dei på Finnmarksvidda. Dialektane er i dag sterkt påverka av bymålet i Tromsø, hovudstaden i området, og dermed bokmål. Likevel finn vi mange særdrag som syner tilbake til eit eldre språk, særleg på Senja. Det finst veldig fåe kjelder om målet før kring 1800.

Målmerke i høve til nasjonale målmerke

Som andre nordnorske dialektar har senjamål:

• Høgtone, det vil seia at målet har ein melodi som fell i tonelag 1.
• Palatalisering i trykksterke stoder, t.d. i mannj, ballj, faddjer.
• Bunde fleirtal av inkjekjønnsord har endinga -an, som i hankjønnsord: husan, eplan.
• Vokallågning: fesk, å spælle, å sønge.
• Obligatorisk han eller ho framføre person- og husdyrnamn (den preproprielle artikkelen): Han Lars, Ho Kari.
• Beintfram ordstilling i spørsmål: Ka du sei?, Kem du fekk det hos?

Derimot har ikkje målet so mykje apokope som dialektane sørover.

Senjamål i høve til andre nordnorske dialektar

Som sagt tidlegare har ikkje dei tradisjonelle målføra so mykje apokope som dei i Nordland, men han trenger seg inn i sør.

• Målet skil seg mellom dei i Sør- og Midt-Troms og hine når det gjeld e-/a-mål og e-mål. Dei sørlege er e-/a-mål, det vil seia at svake hokjønnsord får endinga -a i ubunden form (ei gryta, ei visa) men -e i infinitiv (å hoppe, å kaste). Dei nordlegare er e-mål, og alle desse ord får -e i utljod (ei gryte, ei vise, å hoppe, å kaste).
• Målet skil ikkje sterke og svake hokjønnsord, det vil seia at klokke og sol begge får -a i bunden form (klokka, sola).
• Eldre språk på Senja har spor av svarabhaktivokal i grunnform av adjektiva (ein fin'e båt, ein stærk'e kar). Dette finst ikkje iblant yngre språkbrukarar.

Særmerke

Pronomen

Dialektane har mykje til felles, men pronomena skil seg ofte frå kvarandre. Fleire i aust har former nærare bokmålet, det vil seia noko som liknar jæi, du, hun, han, de, vi, dere, di/dem.

Ubunden artikkel er tradisjonelt en, og har truleg vore slik i veldig lenge. Ragnvald Iversen trur ordet var utan diftong alt frå innføring av talordet til ubunden artikkel i sein gammalnorsk tid.

Pronomen i troms- og finnmarksmål

	Eintal			Fleirtal
	nom.	dat./akk.	gen.	nom.	dat./akk.	gen.
1. pers	eg, e æg, æ	meg, me mæg, mæ	min, mi, mitt, mine min, mi, mett, mine	vi	åss	vårres
2. pers	du	deg, de dæg, dæ	din, di, ditt, dine din, di, dett, dine	dåkker	dåkker	dåkkers
3. pers	ho	ho	hennes	di, dem, dæm	di, dem, dæm	dæmmes
	hannj	hannj	hannes
	de, dæ	de, dæ	sin, si, sitt, sine sin, si, sett, sine

Særord

Tradisjonelle ord har mykje sams med andre nordnorske dialektar.

Dialektord	Nynorsk
Kallj el. kar	Mann
Kånna el. kjærring	Kvinne
Glunt	Gut
Veikja	Jente
Svang	Svolten
Medkvært	Stundom, av og til
Ald (ut. A:lj)	Maktlaus av di ein ikkje har ete
Amper	Hissig
Forfærd	Svært overraska
Oksedryg	Uforfærd, utholdande
Forhutelig	Kritikkverdig, ubehageleg, avskyeleg
Å ruddenere	Å ruinere
Ei bogn	Bønne
Å fli om el. å vøle om	Å reparere
Fæg	Dødsmerkt
Å lyge	Å seie noko usant. Merk at ordet er ditransitivt, dvs. det treng indirekte objekt. "Lyg meg ikkje opp i auan!"
Gjessen	Utett
Gressen	Som har opningar
En resskattpeis	Lite høveleg (for liten) reiskap
Å lemne	Sette, legge noko igjen
Ei hei	Lågt fjell
En musgjeldar	Kniv som er uvand (for liten) i høve til bruken
Idig	Flittig
Å ri/rie åt el. i hop	Å stramme til
Lang lei	Lang avstand
En sess	Noko ein kan sitte på
Snøgg	Rask
Ufysen	Ubehageleg
Ei attkippa	Ein stad der vatnet blir kasta tilbake
Å bjelme	Å drikke så fort/kraftig at munnen ikkje tar unna, og ein søler
Argsint	Ilsken, aggressiv

Verbbøying

Verbbøying har mykje sams med nynorsk. Nokre få dialektar har spor av jamvekt. Dei fleste verb som på nynorsk har utljod i presens perfektum med -tt har -dd (gått > gådd).

Verbbøying på senjamål

Klasser	Nynorsk	Infinitiv	Notid	Fortid	Presens perfektum
Uregelrette verb	å gjere	å gjære	gjær	gjorde	har gjort
	å vete	å vette	veit	vesste	har vesst
	å sjå	å sjå	ser	såg	har sedd
	å leggje	å legge	legg	la	har lagt
	å liggje	å ligge	ligg	lå(g)	har logge
	å drive	å drive	driv	dreiv	har drivd
	å lese	å lese	læs	læste	har læst
	å skyte	å skyte	skyt	skøut	har skådd
Sterke verb Klasse 1	å bite	å bite	bit	beit	har bette
	å gripe	å gripe	grip	greip	har greppe
Sterke verb Klasse 2	å flyge	å flyge	flyg	fløug	har fløgge
Sterke verb Klasse 3	å finne	å finnje	finnj	fannj	har fonnje/funnje
	å drikke	å drikke	drikk	drakk	har drokke
Sterke verb Klasse 4	å kome	å komme	kjæm (nyare: kåmmer)	kom	har komme
	å bere	å bære	bær	bar	har borre
	å drage	å drage	dræg	drag	har drogge (eldre: har dri'e)
Sterke verb Klasse 5	å gje	å gje	gjer	ga	har gjedd
Sterke verb Klasse 6	å fare	å fare	fær	fór	har forre
	å vekse	å vækse	væks	vaks	har vokse
Sterke verb Klasse 7	å gå	å gå	går	gjekk	har gådd
Svake j-verb	å selje	å sælle	sæll	sælte	har sælt
	å spørje	å spørre	spør	sporte	har sport
	å symja	å sømme	sømm	sømte	har sømt
Svake e-verb	å vise	å vise	vise	viste	har vist
Svake a-verb	å kaste	å kaste	kaste	kasta	har kasta
Svake kortverb	å tru	å tru	trur	trudde	har trudd
	å bløde	å blø	blør	bløde	har blødd