Språkbad

Immersjonsskule på New Zealand der undervisinga er på minoritetsspråket maori.

Språkbad eller immersjon er ein metode for språklæring der eit andrespråk eller framandspråk forsettleg blir nytta i omgjevnaden til den som skal læra det, som oftast på skule eller i barnehage.

Skildring

Immersjon byggjer på tanken om at eleven lærer seg andrespråket på same måte som morsmålet sitt, gjennom å nytta det i verkelege kommunikasjonstilhøve. Målet med immersjon er å oppnå tospråklegheit, at eleven lærer seg andrespråket uten at evnene i morsmålet blir svekka. Immersjonen varer vanlegvis i fleire år, og læraren bør vera tospråkleg. Dessutan er samarbeidet mellom heim og skule viktig.

Kor mykje ein nyttar morsmålet og andrespråket i språkbadet varierer, og språkundervising blir halden i fleire ulike format:

• tidleg fullstendig språkbad betyr at læringa på eit anna språk blir gjort i førstninga (når språkbadet byrjar) og at morsmålet kjem inn seinare. Kring femte eller sjette klasse blir morsmål og andrespråket haldne i nær balanse, og andrespråket svarar til mindre enn halvparten.
• tidleg delvis språkbad, andrespråket blir brukt litt mindre i førstninga enn ved fullt språkbad.
• forseinka språkbad, språkbadet byrjar først i slutten av grunnskulen eller ved byrjinga av vidaregåande.

Undervising på andrespråk har funne stad i mange delar av verda i lang tid. Den noverande pedagogikken er likevel ganske ny.

Språkbad i ulike land

Sidan byrjing av 1980-talet har språkbad (immersió lingüística) vore nytta i det katalanske skulevesenet for å styrka stillinga til katalansk i det katalanske samfunnet i høve til fleirtalsspråket spansk i Spania. Det katalanske systemet blir ofte sett på som ein suksess, fordi det har bidratt til auka tospråklegheit i regionen, òg blant spansktalande. Samtidig bidrog innføringa av det katalanske språkbadet til at regionen mista eit stort tal spanskspråklege lærarar, og systemet blir utsett for nye utfordringar i eit miljø der stadig fleire innvandrarspråk er representerte i dei katalanske skulane.

I Finland nyttar ein hovudsakleg tidlege og fullstendige språkbad. Språkbad blir mellom anna nytta blant skoltesamar.

På ei avdeling av Porfygårdens barnehage i Älvdalen i Sverige har ein nytta språkbad for å læra barn älvdalska. Dette blei bestemt før valet 2014, og blei innført av Älvdalens kommune hausten 2016.

Effekt av språkbad

Studiar har vist at immersjon er ein effektiv undervisingsmetode og at morsmålutviklinga ikkje tar skade, og at immersjon gjer det mulig å oppnå ein fungerande tospråklegheit. Dette tyder at dei passive språkkunnskapene til elevane liknar dei til innfødde, medan den aktive ikkje held det same nivået. Dugleikane i alle språklege område utviklar seg heller ikkje på same måte, som i høve til grammatikk, fonetikk og ordforråd. På den andre sida har immersjon vist betre resultat enn nokon annan språklæringsmetode. I tillegg utviklar elevane ei positiv tilhøyring til språket og kulturen.

Ideen om språkbad kan bidra til at eit lokalt språk utsett for konkurranse frå eit kulturelt dominant riksspråk kan få sterkare feste i den nye generasjonen. Dette er mellom anna erfaringa i Catalonia.

Sjå òg

• Språkreir

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Språkbad» frå Wikipedia på svensk, den 4. september 2024.
  • Wikipedia på svensk oppgav desse kjeldene:
    • Järvinen, Heini-Marja & Nikula, Tarja & Marsh, David: Vieraskielinen opetus. Kari Sajavaara & Arja Piirainen-Marsh: Kielenoppimisen kysymyksiä, 1999, s. 229-258. Jyväskylä: Soveltavan kielentutkimuksen keskus, Jyväskylän yliopisto. ISBN 951-39-0621-3.