Svaleurt

Svaleurt
Svaleurt
Systematikk
Rike:	Planteriket Plantae
Overrekkje:	Landplantar Embryophyta
Rekkje:	Karplantar Tracheophyta
Underrekkje:	Frøplantar Spermatophytes
Orden:	Ranunculales
Familie:	Valmuefamilien Papaveraceae
Slekt:	Chelidonium
Art:	Svaleurt C. majus
Vitskapleg namn
Chelidonium majus L., 1753

Svaleurt (Chelidonium majus) er ein flerårig urteplante i valmuefamilien.

Skildring

Planten er som regel 30–60 cm høg, men kan bli høgare. Han er rikt forgreina, håret og har gul mjølkesaft. Blada er fjørflika med runde avsnitt. Blomane er gule og sit nokre få saman i skjermar. Blomstringstida er mai–august. Frukta er ein linjeforma kapsel, som minnar om skulpen hjå mange arter i krossblomefamilien. Frøa er mørkebrune med kvite elaiosomar. Maur et elaisomane og bidreg til å spreia frøa. Planten inneheld ei rekkje alkaloid og er svært giftig. Plantesafta er branngul.

Svaleurt veks på kulturland, brakkmark og i open skog. Arten har ei tvidelt utbreiing i dei tempererte strøka i den gamle verda. Det vestlege området omfattar heile Europa utanom dei nordlegaste delane, og dessutan Nord-Afrika, Anatolia, Transkaukasia, nordlege Iran og delar av Sibir. I Noreg finst planten spreidd nordover til Trøndelag. Svaleurt finst òg i Kina, Russiske fjerne austen, Korea og Japan. Dei austasiatiske plantene har større blomar som er opptil 3,5 cm breie, medan dei europeiske som regel er mindre enn 2,5 cm. Ofte skil ein den austlege forma ut som ei underart, Chelidonium majus subsp. grandiflorum. Svaleurt er naturalisert mange stader i Nord-Amerika. Her er han nokre stader rekna som ein aggressiv invasiv art, og ligg til dømes under restriksjonar i Wisconsin.

Mange av stoffa i svaleurt verkar sterkt på kroppen, og han har ei lang historie som medisinplante. Planten blir framleis brukt i urtemedisin og homøopati, særleg mot forstyrringar i lever og galle. Den tradisjonelle nytta av plantesaft på auga mot ulike augeproblem blir sterkt frårådd. Planten er eit reseptpliktig lækjemiddel i Noreg og må berre brukast innvortes i samråd med kvalifisert personell.

Galleri

• 
  Vekstform
• 
  Blome
• 
  Blad
• 
  Knekt stengel med mjølkesaft
• 
  Kapslar
• 
  Frø med elaiosomer

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Svaleurt» frå Wikipedia på bokmål, den 27. april 2020.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
• C. Grey-Wilson og M. Blamey; norsk utgave T. Faarlund og P. Sunding (1992). Teknologisk Forlags store illustrerte flora for Norge og Nord-Europa. Teknologisk Forlag. s. 126–127. ISBN 82-512-0355-4. 
• «Svaleurt». Urtekildens planteleksikon. Henta 7. desember 2016. 
• «Skelört». Den virtuella floran. Henta 7. desember 2016. 
• «Chelidonium majus». Flora of China. Henta 7. desember 2016. 
• Svaleurt i Artsdatabanken. Besøkt 17. april 2018.

Bakgrunnsstoff

• (no) Svaleurt hos Artsdatabanken
• (en) Svaleurt i Encyclopedia of Life
• (en) Svaleurt i Global Biodiversity Information Facility
• (sv) Svaleurt hos Dyntaxa
• (en) Svaleurt hos ITIS
• (en) Svaleurt hos NCBI
• (en) Svaleurt hos The International Plant Names Index
• (en) Svaleurt hos Tropicos
• (en) Kategori:Chelidonium majus – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Chelidonium majus – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Chelidonium majus – detaljert informasjon på Wikispecies