Fomalhaut

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
(Omdirigert frå TW Piscis Austrini)
Fomalhaut

DSS-bilete av Fomalhaut, synsfelt 2.7×2.9 grader.
NASA, ESA, og Digitized Sky Survey 2.Davide De Martin (ESA/Hubble)
Observasjonsdata
Epoke J2000      Ekvinoks J2000
Stjernebilete Den sørlege fisken (Fomalhaut A+B), Vassmannen (Fomalhaut C)
Fomalhaut
Rektascensjon 22h 57m 39.0465s[1]
Deklinasjon −29° 37′ 20.050″[1]
Tilsynelatande storleiksklasse (V) 1.16
TW Piscis Austrini
Rektascensjon 22h 56m 24.05327s[1]
Deklinasjon −31° 33′ 56.0351″[1]
Tilsynelatande storleiksklasse (V) 6.48[2]
LP 876-10
Rektascensjon 22h 48m 04.47s[3]
Deklinasjon −24° 22′ 07.5″[3]
Tilsynelatande storleiksklasse (V) 12.618[3]
Karakteristikk
UtviklingsstadiumA3 V / K5Vp / M4V[3][4]
U−B fargeindeks0.08 / 1.02 / ?[5]
B−V fargeindeks0.09 / 1.10 / 1.683[3][5]
Variabel typeIngen / BY Draconis / ?
Astrometri
Fomalhaut
Radialsnøggleik (Rv)+6.5 km/s
Eigarørsle (μ) RA: +328.95[1] mas/år
Dek.: −164.67[1] mas/år
Parallakse (π)129.81 ± 0.47[1] mas
Avstand25,13 ± 0,09 ly
(7,70 ± 0,03 pc)
Absolutt storleiksklasse (MV)1.72[6]
TW Piscis Austrini
Radialsnøggleik (Rv)+6[2] km/s
Eigarørsle (μ) RA: −331.11[1] mas/år
Dek.: −158.98[1] mas/år
Parallakse (π)131.42 ± 0.62[1] mas
Avstand24,82 ± 0,09 ly
(7,61 ± 0,04 pc)
Absolutt storleiksklasse (MV)7.08[6]
Detaljar
Fomalhaut
Masse1.92±0.02[6] M
Radius1.842±0.019[6] R
Luminositet16.63±0.48[6] L
Overflategravitasjon (log g)4.21[7] cgs
Temperatur8,590[6] K
Metallisitet [Fe/H]−0.03[8] to −0.34[9] dex
Rotasjonssnøggleik (v sin i)93[7] km/s
Alder4.4±0.4×108[6] år
Masse0.725 ± 0.036[4] M
Radius0.629 ± 0.051[4] R
Luminositet0.19[6] L
Temperatur4,711 ± 134[4] K
Rotasjonssnøggleik (v sin i)2.93[4] km/s
Alder4.4 × 108[6] years
Andre namn
Fomalhaut: α Piscis Austrini, α PsA, Alfa PsA, 24 Piscis Austrini, CPD −30° 6685, FK5 867, Gl 881, HD 216956, HIP 113368, HR 8728, SAO 191524
TW Piscis Austrini: Fomalhaut B, TW PsA, Gl 879, HR 8721, CD -32°17321, HD 216803, LTT 9283, GCTP 5562.00, SAO 214197, CP(D)-32 6550, HIP 113283
LP 876-10: Fomalhaut C, 2MASS J22480446-2422075, NLTT 54872, GSC 06964-01226
Databasereferanse
SIMBADdata
Exoplanetarkivdata
ARICNSdata
Extrasolar Planets
Encyclopaedia
data
Databasereferanse
TW Piscis Austrini
SIMBADdata
ARICNSdata

Fomalhaut (Alfa Piscis Austrini, Alfa PsA, α Piscis Austrini, α PsA) er den mest lyssterke stjerna i stjernebiletet Den sørlege fisken og ei av dei mest lyssterke stjernene på himmelen. Ho er ei klasse A-stjerne i hovudserien kring 25 lysår frå jorda som målt av Hipparcos-satellitten.[10] Sidan 1943 har spekteret til denne stjerna tent som ein av dei stabile ankerpunkta ein klassifiserer andre stjerner etter.[11] Ho er klassifisert som ei Vega-liknande stjerne som stråler overskot av infraraud stråling, som indikerer at ho er omgjeve av ei skive kring stjerna.[12] Fomalhaut, klasse K-stjerna TW Piscis Austrini og klasse M-stjerna LP 876-10 utgjer eit trippelsystem.[13]

Fomalhaut er særleg viktig innan leitinga etter exoplanet, sidan ho er senteret i det første stjernesystemet med ein exoplanet (Fomalhaut b) som er mogeleg å sjå i synleg lys. Biletet vart publisert i Science i november 2008.[14] Fomalhaut er den tredje mest lyssterke stjerna ein kjenner som har eit planetsystem (sett frå jorda), etter Pollux og sola.

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 van Leeuwen, F. (November 2007). «Validation of the new Hipparcos reduction». Astronomi and Astrophysics 474 (2): 653–664. Bibcode:2007A&A...474..653V. arXiv:0708.1752. doi:10.1051/0004-6361:20078357. 
  2. 2,0 2,1 «V* TW PsA -- Variable of BY Dra type». SIMBAD. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 5. september 2015. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «LP 876-10 -- Double or multiple star». SIMBAD. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Henta 5. september 2015. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Demory, B.-O.; et al. (October 2009), «Mass-radius relation of low and very low-mass stjerner revisited with the VLTI», Astronomi and Astrophysics 505 (1): 205–215, Bibcode:2009A&A...505..205D, arXiv:0906.0602, doi:10.1051/0004-6361/200911976 
  5. 5,0 5,1 Johnson, H.L.; Iriarte, B.; Mitchell, R.I.; Wisniewskj, W.Z. (1966). «UBVRIJKL photometry of the bright stjerner». Communications of the Lunar and Planetary Laboratory 4 (99). Bibcode:1966CoLPL...4...99J. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Mamajek, E.E. (August 2012). «On the Age and Binarity of Fomalhaut». Astrophysical Journal Letters 754 (2): L20. Bibcode:2012ApJL..754...20M. arXiv:1206.6353. doi:10.1088/2041-8205/754/2/L20. 
  7. 7,0 7,1 Di Folco, E.; Thévenin, F.; Kervella, P.; Domiciano de Souza, A.; Coudé du Foresto, V.; Ségransan, D.; Morel, P. (November 2004). «VLTI near-IR interferometric observations of Vega-like stjerner. Radius and age of α PsA, β Leo, β Pic, ɛ Eri and τ Cet». Astronomi and Astrophysics 426 (2): 601–617. Bibcode:2004A&A...426..601D. doi:10.1051/0004-6361:20047189.  This paper lists [Fe/H] = −0.10 dex.
  8. Dunkin, S.K.; Barlow, M.J.; Ryan, Sean G. (April 1997). «High-resolution spectroscopy of Vega-like stjerner - I. Effective temperaturs, gravities and photospheric abundances». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 286 (3): 604–616. Bibcode:1997MNRAS.286..604D. doi:10.1093/mnras/286.3.604.  This paper lists [Fe/H] = −0.03 dex.
  9. Saffe, C.; Gómez, M.; Pintado, O.; González, E. (October 2008). «Spectroscopic metallicities of Vega-like stjerner». Astronomi and Astrophysics 490 (1): 297–305. Bibcode:2008A&A...490..297S. arXiv:0805.3936. doi:10.1051/0004-6361:200810260.  This paper lists [Fe/H] = −0.34 dex.
  10. Perryman, Michael (2010), The Making of History's Greatest Star Map, Heidelberg: Springer-Verlag, doi:10.1007/978-3-642-11602-5 
  11. Garrison, R. F. (desember 1993), «Anchor Points for the MK System of Spectral Classification», Bulletin of the American Astronomical Society 25: 1319, Bibcode:1993AAS...183.1710G, arkivert frå originalen 25. juni 2019, henta 5. september 2015 
  12. B. Mennesson; O. Absil; J. Lebreton; J.-C. Augereau; E. Serabyn; M.M. Colavita; R. Millan-Gabet; W. Liu, P.Hinz; P. Thebault (2012), «An interferometric study of the Fomalhaut inner debris disk II. Keck Nuller mid-infrared observations», Astrophysical Journal 763 (2): 119, Bibcode:2013ApJ...763..119M, arXiv:1211.7143, doi:10.1088/0004-637X/763/2/119 
  13. doi:10.1088.2F0004-6256.2F146.2F6.2F154
  14. Kalas, Paul (2008). «Optical Images of an Exosolar Planet 25 Light-Years frå jorda». Science 322 (5906): 1345–1348. Bibcode:2008Sci...322.1345K. PMID 19008414. arXiv:0811.1994. doi:10.1126/science.1166609. 

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Commons har multimedium som gjeld: Fomalhaut

Koordinatar: Sky map 22h 57m 39.1s, −29° 37′ 20″