Tsjadsjøen

Tsjadsjøen
innsjø
Land	Tsjad, Kamerun Nigeria, Niger
Tsjadsjøen 13° N 14° E
Wikimedia Commons: Lake Chad

Tsjadsjøen i Afrika. Det gråblåe omrisset viser utbreiinga av sjøen i 1972, det lyseblåe stoda i 1987, då sjøen var på sitt minste, og det mørkeblåe ei noko større utbreiing i 2007.

Tsjadsjøen (fransk Lac Tchad) er ein stor, grunn innsjø i Sentral-Afrika. Han er delt mellom Kamerun, Nigeria, Niger og Tsjad, som han har gjeve namn til. Størstedelen av sjøen ligg i Tsjad og Kamerun.

Tsjadsjøen får det meste av vatnet sitt frå elva Chari, over 90 %. Han har ikkje noko utlaup. Sjøen har ei viktig økonomisk tyding, og gjev vatn til over 30 millionar menneske som lever rundt han.

Innsjøen har krympa gjennom fleire tiår. Ifølgje Global Resource Information Database ved United Nations Environment Programme krympa han med så mykje som 95 % frå rundt about 1963 to 1998. Han var på sitt minste i 1986, med ei flatevidd på 279 km². Ifølgje satellittbilde frå 2007 hadde flatevidda auka att i dei føregåande åra.

Europeisk utforsking

Dei fyrste europearane som nådde Tsjadsjøen, som tidlegare var blitt markert på kart berre med bakgrunn i rykte og tradisjonar, kom dit i 1823. Dei tilhøyrde ein engelsk ekspedisjon som hadde Dixon Denham, Hugh Clapperton og Walter Oudney som sine best kjende deltakarar. Nærare kunnskap om sjøen og landet rundt han i nordvest og aust blei fyrst spreidd gjennom reisene til tyskarane Heinrich Barth og Gustav Nachtigal, fyrstnemnde i 1850–1855 og sistnemnde i 1870–1874. I sør blei Tsjadbekkenet fyrst kartlagt i 1896–1897 av franskmannen Émile Gentil, som følgde Charielva til utløpet hennar i Tsjadsjøen. Eigenskapane og dei særeigne endringane til sjøen blei utforska og kartlagde av ei rekkje franske militærekspedisjonar som byrja i 1900, framfor alt av den franske majoren Jean Tilho, som lenge var stasjonert i Tsjadterritoriet.

Kjelder

• «Tsjadsjøen» i Store norske leksikon, snl.no.
• Denne artikkelen bygger på «Tchadsjön» frå Wikipedia på svensk, den 28. mars 2013.

• Delar av denne artikkelen bygger på «Lake Chad» frå Wikipedia på engelsk, den 22. april 2021.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:  

• Hassan, Tina (2012). «Nigeria: Helping to Save Lake Chad». All Africa. 
• «Atlas of Our Changing Environment». United Nations Environment Programme. 2007. 

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Tsjadsjøen

• Informasjon om vassystemet i Tsjadsjøen Arkivert 2004-06-29 ved Wayback Machine. ved earthtrends.wri.org
  Denne geografiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.