Vefsn Mållag
Vefsn Mållag vart stifta 10. oktober 1899 som Mosjøen og Vefsen Maallag. Laget er direkte innmeldt i Noregs Mållag.
Laget hadde 46 medlemmar i 2019,[1] og 52 i 2021.[2]
Forløpar[endre | endre wikiteksten]
Det første sporet etter eit mållag i Vefsn finn vi i 1870, og laget blei truleg stifta sist i 1860-åra. Sentral i arbeidet den gongen var lensmann C.M. Havig. Ein annan inspirator kan ha vore lærarskolestyrar Johannes Belsheim, han var ei tid i 1860-åra styrar av Vefsn seminarium i Mosjøen, og i 1864 heldt han 17. mai-tale på landsmål i Vefsn. Styret i dette mållaget var lensmann C.M. Havig, gardbrukar Jakob Hansson, Bjørnålia, og gardbrukar Lars Benjaminsson, Eiterholmen. Dette mållaget gjekk inn etter få år.
Lagsarbeid[endre | endre wikiteksten]
Den første formannen var lærar og seinare stortingsmann Anton Mikal Bjørnaali. I 1906 var laget med å etablere Kaffistova i Mosjøen, ein etestad som mållaget i dag eig i lag med Hålogaland Ungdomslag. Mållaget var sentralt i arbeidet for å etablere ei bygdesamling i Vefsn, og laget har av den grunn ein medlem i styret for Vefsn Museum.
Gjennom vel hundre år har arbeidet for nynorsk mål i skole, kyrkje og samfunn vore sentrale arbeidsfelt. Meir generell folkeopplysing har i periodar vore like så viktig for laget.
I 1947 vedtok soknerådet etter opptak frå Vefsn og Mosjøen at det skulle vere 10 nynorske gudstenestar i Dolstad kyrkje.[3]
Vefsn mållag har i mange år arbeidd for at foreldre skulle velje nynorsk for ungane som starta på skolen.[4]
Laurdag 25. oktober 1902 blei Vefsn og Mosjøen Kvinnemållag skipa, og det teikna seg straks 12 medlemmar.[5] Kvinnemållaget var enno i drift i 1923.[6]
Lagsnamnet var Vefsn og Mosjøen mållag fram til kommunesamanslåinga i 1965. På årsmøtet 18. februar 1966 blei lagsnamnet endra til Vefsn mållag.[7]
I 1975 arrangerte Vefsn mållag landsmøte for Noregs Mållag.[8]
Leiarar i Vefsn mållag[endre | endre wikiteksten]
For åra 1899 - 1925 har det vore vanskeleg å finne ei fullstendig leiarrekke, men lista er oppdatert etter avisoppslag og årsmeldingar. Desse har vore leiarar i laget frå 1899:[9][10]
- Mikal Bjørnåli, 1899–1903, blei vald til første formann 14.oktober 1899.[11] Mikal Bjørnåli gjekk også under namnet Anton Mikal Jakobsen Bjørnaali [12] eller berre Anton Mikal Jakobsen.[13] Bjørnåli blei attvald i 1901[14] og 2. januar 1903.[15]
- Odin Benum, 1904–1905, blei vald i 1904 og attvald i januar 1905.[16]
- Kristian Audne, 1906–1911, blei vald på årsmøtet 11. mars 1906,[17] attvald 28. desember 1906[18] og attvald 18. februar 1911.[19]
- Jakob Sverdrup (folkehøgskolelærar),[20] 1912, blei vald til ny formann 2. mars 1912,[21] men han forlet Mosjøen i 1913.[22]
- 1913-1915: manglar namn for 1913, 1914[23] og 1915.
- Petter Benum, 1916–1919, blei vald 15. januar 1916, og attvald i 1918[24][25] og 1919 [26]
- Odin Benum, 1920–1922, blei vald i 1920[27] og attvald i 1922[28]
- Anders Svare, 1923–1924, blei vald i 1923 og attvald i 1924[29]
- Asgeir Øyen, 1925
- Martin Langseth, 1926–1927, blei vald i 1926 og attvald i februar 1927.[30]
- Kristian Tustervatn, 1928[31]
- Ola Nergård, 1929[32]
- Oddbjørg Kulstad, 1930[33]
- Odin Benum, 1931–1936[34]
- Bjarne Spjelkavik, 1937[35]
- Reidar Svare, 1938
- Ola Nergård, 1939–1945
- Asbjørn Hundåla, 1946
- Anders Sausjord, 1947–1948
- Leiv Nes, 1949–1950
- Alf Hamnes, 1951–1952
- Ragnar Remmen, 1953–1954
- Kristian Halse, 1955
- Magnus Utgard, 1956
- Kåre Vikdal, 1957–1959
- Erling Lyftingsmo, 1960–1963
- Åse Floa Steinrud, 1964–1968[36]
- Rolf Nesje, 1969–1972[37]
- Åslaug Mjøs, 1973–1976[38]
- Elin Skintveit Larsen, 1976–1979
- Ingen leiar vald på årsmøtet 1979[39]
- Per Smørvik, 1980–1981
- Sigrun Nicolaisen, 1982–1983
- Alv Helge Skeie, 1984
- Per Sjåvik, 1985–1986
- Lyngve Nesje, 1987–1991
- Unn Herringbotn, 1992
- Magnar Stølen, 1993–1996?[40][41]
- Åse Floa Steinrud, 1997–1999[42][43][44]
- Kristian Halse 2000–2001[45][46]
- Magnus Utgard, 2002–2004[47][48]
- Knut Skorpen, 2005–2007 [49][50][51]
- Magnar Stølen, 2008–2010[52][53]
- 2011-2012: manglar opplysningar
- Villy Nordmo, 2013–2021[54]
- Randi Einrem, 2021-
Litteratur[endre | endre wikiteksten]
- Kristian Halse (1997) «Mållaget i Vefsn - eit farande folkeakademi» i Far etter fedrane 1998. Utgitt av Vefsn Museum, 1997. ISBN 82-90775-18-0
- Kjell Øksendal (1989) «Vefsn - målbastion i nord» i Far etter fedrane 1990. Utgitt av Vefsn Museum, 1989, ISBN 82-90775-03-2
- Kjell Jacobsen: (1975) Overgangstid / Vefsnbygdene ca. 1820 - 1900 (Vefsn bygdebok bind II) ISBN 82-990173-3-5
- Tove Bull og Kjellaug Jetne (1982): Nordnorsk. Språkarv og språkforhold i Nord-Noreg. Det Norske Samlaget, Oslo.
Fotnotar[endre | endre wikiteksten]
- ↑ Årsmelding Noregs Mållag 2018-2020, side 74
- ↑ Melding frå Erik Grov i Noregs mållag 23.2.2022
- ↑ Norsk Tidend 25.9.1947
- ↑ Nordlands Avis, fredag 8. november 1974
- ↑ Nordlands Folkeblad, fredag 31. oktober 1902
- ↑ Roger Lockertsen: «Nordnorsk målreising 1848-1945», i Tove Bull og Kjellaug Jetne: Nordnorsk. Språkarv og språkforhold i Nord-Noreg. Det Norske Samlaget. Oslo 1982
- ↑ Nordlands Avis 25.2.1966
- ↑ Nordlands Avis, fredag 22. mars 1974
- ↑ Ei viktig kjelde har vore Kjell Øksendal (1997) «Vefsn - målbastion i nord» i Far etter fedrane 1990. Utgitt av Vefsn Museum, 1989
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, 20. oktober 1969 har i artikkelen «Formenn i Vefsn mållag opp gjennom åra» eit oversyn over formenn i åra 1927-1969
- ↑ Nordlands Folkeblad, tirsdag 17. oktober 1899: "Et Maallag for Vefsen og Mosjøen blev stiftet Lørdag...."
- ↑ Nordlands Folkeblad, torsdag 23. desember 1915 (slektsoversyn)
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, 5. oktober 1949: «Frå Mållagets 50-årsfest»
- ↑ Nordland, mandag 18. februar 1901
- ↑ Nordlands Folkeblad, tirsdag 6. januar 1903: "Vefsen og Mosjøens Maallag holdt Aarsmøde Fredag...."
- ↑ Nordlands Folkeblad, torsdag 5. januar 1905
- ↑ Nordlands Folkeblad, mandag 12. mars 1906
- ↑ Nordlands Folkeblad, mandag 31. desember 1906
- ↑ Nordlands Folkeblad, torsdag 23. februar 1911
- ↑ [[1]]
- ↑ Nordlands Folkeblad, mandag 4. mars 1912
- ↑ Nordlands Folkeblad, torsdag 5. juni 1913: Folkeakademiet
- ↑ Sjå innkalling til årsmøtet 4. april 1914 i Nordlands Folkeblad, mandag 30. mars 1914
- ↑ "Årsmelding for 1918 for Vefsn og Mosjøen mållag" (NM-arkivet)
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1918 i Nordlands Avis, onsdag 6. mars 1918
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1919 i Nordlands Avis, mandag 27. januar 1919
- ↑ "Årsmelding for 1920 for Vefsn og Mosjøen mållag" (NM-arkivet)
- ↑ "Årsmelding for 1922 for Vefsn og Mosjøen mållag" (NM-arkivet) Sjå referat frå årsmøtet 1922 i Nordlands Avis, lørdag 4. februar 1922
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1923 i Helgelands Blad, fredag 23. mars 1923
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1927 i Nordlands Avis, fredag 18. februar 1927
- ↑ "Årsmelding for 1927 for Vefsn og Mosjøen mållag", datert 29.3.1928 (NM-arkivet)
- ↑ Årsmelding for 1928 for Vefsn og Mosjøen mållag", datert 10.2.1929 (NM-arkivet). Sjå også referat frå årsmøtet 10.2.1929 i Nordlands Avis, 19.2.1929 nb.no
- ↑ Årsmelding for 1930 (eigentleg 1929) for Vefsn og Mosjøen mållag", datert 14.2.1930 (NM-arkivet). Sjå også referat frå årsmøtet 1930 i Nordlands Avis, fredag 14. februar 1930 [2]
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1931 i "Nordlands Avis", 6.2.1931 nb.no, frå årsmøtet 1933 i d.s., 21.2.1933 nb.no, frå årsmøtet 1934 i d.s. 20.4.1934 [3], frå årsmøtet 1935 i d.s., 1.2.1935 nb-no
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 1937 i Helgeland Arbeiderblad, tirsdag 23. mars 1937 [4]
- ↑ Sjå referat frå årsmøtet 18.2.1966 i "Nordlands Avis", 25.2.1966, og referat frå årsmøtet 1968 i d.s., 1.3.1968
- ↑ Sjå Nordlands Avis 30.5.1969 [5] og Nordlands Avis 1.7.1971 [6] og Nordlands Avis 15.7.1972 [7]
- ↑ Sjå Nordlands avis 9.4.1974
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, tirsdag 13. februar 1979: "Fem skal leie Vefsn mållag" [8]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, onsdag 10. mars 1993: "Nytt frå Vefsn mållag" (årsmøte 17.02.93) [9]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, fredag 22. april 1994: "Nytt om nynorsk" (årsmøte 16.02.94) [10]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, mandag 24. mars 1997: "Godt år i mållaget" (årsmøte 17.03.97) [11]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, onsdag 25. mars 1998: "Tusenlapp som gulrot" (årsmøte 23.03.98) [12]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, onsdag 24. mars 1999: "Belønnet for å skrive nynorsk" (årsmøte 22.03.99) [13]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, onsdag 22. mars 2000: "Får penger for å ha lært nynorsk" (årsmøte 20.03.2000): "Styret skal sjølv konstituere seg, inntil det skjer er mållaget utan formell leder." [14]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, fredag 2. juni 2000: "Flinke forfattarar" (prisutdeling ved leiaren i Vefsn mållag, Kristian Halse), [15]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, mandag 6. mai 2002: "Språkmøte i mållaget": "Magnus Utgard vart vald som ny leiar i Vefsn mållag på årsmøtet nyleg, etter Kristian Halse." [16]
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, onsdag 26. mars 2003: "Pris til målungdom": "På årsmøtet vart Magnus Utgard attvald som leiar." [17]
- ↑ Helgelendingen, 15.juni 2005 (Knut Skorpen, leiar)
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, fredag 10. november 2006: "Vel nynorsk i skolen" Av: Knut Skorpen, Vefsn mållag.
- ↑ Helgelendingen, 11. september 2007 (Knut Skorpen, leiar)
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, måndag 28. april 2008: "Flinke skrivarar" Av: Magnar Stølen.
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, fredag 12. mars 2010: "Attval i mållaget": " (…) Magnar Stølen attvald som styreleiar".
- ↑ Helgeland Arbeiderblad, tysdag 12. november 2013: "Inviterer til Aasen-kveld": " (…) leder i Vefsn mållag, Villy Nordmo".