Sjakk-vedunderbarn
Sjakk-vedunderbarn er barn som spelar sjakk så bra at dei er i stand til å slå meisterspelarar og også stormeistrar i sjakk, ofte i svært ung alder. Sjakk er ein av dei få sportsgreinene der barn kan konkurrere med vaksne på same vilkår, det er på såleis eit av dei få områda der det finst verkelege vedunderbarn. Det kan knyte seg store forventningar til sjakk-vedunderbarn, og somme har også blitt verdsmeistrar i sjakk, medan andre ikkje har hatt same framgangen som vaksne.
Tidlege sjakk-vedunderbarn[endre | endre wikiteksten]
Tidlege sjakk-vedunderbarn var Paul Morphy (1837–1884) og José Raúl Capablanca (1888–1942). Begge vann tvikampar mot sterke vaksne motstandarar då dei var 12 år. Samuel Reshevsky (1911–1992) gav simultan-oppvisningar då han var seks år.[1] Morphy var å rekne som uoffisiell verdsmeister rundt 1860 - offisielle verdsmeistrar reknar ein med frå 1886. Capablanca vart verdsmeister, og sjølv om Reshevsky aldri vart verdsmeister, så var han ein av toppspelarane i verda i mange år.
Liste over yngste stormeistrar[endre | endre wikiteksten]
Ein målestokk for sjakk-vedunderbarn er kva alder dei oppnådde tittelen Stormeister i sjakk. Her bør det takast eit visst omsyn til at denne tittelen berre har eksistert sidan 1950; og også at det har blitt noko enklare å oppnå tittelen i dei seinare åra - det har særleg blitt mange fleire høve til å delta i sterke turneringar og dermed kvalifisere seg for tittelen. Det har dermed blitt lettare å klare krava, sjølv om nivået på prestasjonen neppe har blitt vesentleg mindre.
Uansett, det har blitt fleire sterke sjakk-vedunderbarn dei siste åra. Dette kan skuldast teknologisk framgang, der datamaskiner med sjakkprogram gjer det mogleg å lære og trene raskare, og det har også blitt mogleg å spele mot sterke motstandarar på internett.
Rekordhaldarane[endre | endre wikiteksten]
Lista under viser dei spelarane som har halde rekorden som yngste stormeister. Alderen oppgitt i lista er alderen då dei kvalifiserte seg for tittelen. Dette er ikkje den alderen dei offisielt vart Stormeister. Dette fordi Verdssjakkforbundet FIDE berre delar ut denne tittelen på sine offisielle møte, som er berre nokre få gongar i året. Spelarane er ført opp med nasjonaliteten dei hadde då dei oppnådde tittelen, ikkje deira seinare eller noverande nasjonalitet.
År Spelar Nasjon Alder 1950 David Bronstein 
26 år 1952 Tigran Petrosjan 23 år 1955 Boris Spasskij 18 år 1958 Bobby Fischer 
15 år, 6 månader, 1 dag 1991 Judit Polgár 
15 år, 4 månader, 28 dagar 1994 Péter Lékó 14 år, 4 månader, 22 dagar 1997 Étienne Bacrot 
14 år, 2 månader, 0 dagar 1997 Ruslan Ponomariov 
14 år, 0 månader, 17 dagar 1999 Bu Xiangzhi 
13 år, 10 månader, 13 dagar 2002 Sergej Karjakin 12 år, 7 månader, 0 dagar
Dette er ei liste over dei spelarane som har klart krava til å bli stormeister før dei fylte 15 år:
Spelar Nasjon Alder Sergej Karjakin 12 år, 7 månader, 0 dagar Parimarjan Negi 
13 år, 4 månader, 22 dagar Magnus Carlsen 
13 år, 4 månader, 27 dagar Bu Xiangzhi 13 år, 10 månader, 13 dagar Richárd Rapport 13 år, 11 månader, 6 dagar[2] [3] Teimour Radjabov 
14 år, 0 månader, 14 dagar Ruslan Ponomariov 14 år, 0 månader, 17 dagar Wesley So 
14 år, 1 månad, 28 dagar [4] Étienne Bacrot 14 år, 2 månader, 0 dagar Maxime Vachier-Lagrave 14 år, 4 månader [5] Péter Lékó 14 år, 4 månader, 22 dagar Hou Yifan 14 år, 6 månader, 16 dagar[6] Anish Giri 
14 år, 7 månader, 2 dagar [7] Jurij Kuzubov 14 år, 7 månader, 12 dagar [8] Dariusz Swiercz 
14 år, 7 månader, 29 dagar Nguyen Ngoc Truong Son 
14 år, 10 månader Fabiano Caruana 
14 år, 11 månader, 10 dagar [9] Ray Robson 14 år, 11 månader, 16 dagar [10]
Dette er ei liste over dei yngste kvinnelege stormeistrane i sjakk. (Dette har ikkje noko å gjere med tittelen Kvinne-stormeister i sjakk (WGM), som er langt enklare å klare.)
År Spelar Nasjon Alder 1978 Nona Gaprindasjvili 27 år 1984 Maia Tsjiburdanidze 23 år 1991 Susan Polgar 21 år 1991 Judit Polgár 15 år, 4 månader 2002 Koneru Humpy 15 år 1 månad 2008 Hou Yifan 14 år, 6 månader[11]
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
- Edward Winter, Chess Prodigies (2005, oppdatert i 2006 og 2007)
- Chessbase news about young Grandmasters
Fotnotar[endre | endre wikiteksten]
- ↑ Chessbase: "Chess Prodigies and Mini-Grandmasters"
- ↑ Richard Rapport Becomes Hungary's Youngest Grandmaster, arkivert frå originalen 28. juli 2017, henta 1. april 2010
- ↑ Intervju med Richárd Rapport hos Chessbase, vitja 8. april 2010
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ Hou Yifan – the youngest female grandmaster in history (Chessbase, December 8 2008) oppgir 14-6-2, men dette kan ikkje vere rett, for denne datoen, 29. august, var den første dagen i turneringa ho klarte det endelege kravet, Kvinne-verdsmeisterskapen i sjakk 2008. Ho klarte kravet ved slutten av turneringa, den 12. september 2008.
- ↑ [3]
- ↑ [4]
- ↑ [5]
- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 16. oktober 2009, henta 12. november 2009
- ↑ WWCC - Nalchik 2008 - and now there are just four!, FIDE nettside, 9. september 2008