Sjå kjelda til Orhan Pamuk

{{infoboks biografi}}
{{Nobelprisvinnar|type=[[Nobelprisen i litteratur]]|år=[[2006]]}}
[[Fil:Pamuk.jpg|mini|Orhan Pamuk i 2009.{{byline|Alexey Balakin}}]]
[[Fil:Orhan pamuk u01 72.jpg|mini|300px|Orhan Pamuk ved skrivebordet.]]
'''Orhan Pamuk''' ({{fødd|7. juni|1952|Pamuk, Orha}}) er ein vidkjend [[Tyrkia|tyrkisk]] [[forfattar]]. Pamuk sine romanar er prega av [[postmodernisme]]. Dei er særs mykje lesne i heimlandet, men har òg blitt omsette til rundt tretti andre språk. Forfattaren har fått fleire litterære prisar, både i Tyrkia og i utlandet, mellom anna [[Nobelprisen i litteratur]] 2006.

== Liv ==
Pamuk blei fødd inn i ein rik familie i [[Istanbul]]. Faren var ingeniør, og Orhan var meint å anten følgja i fotspora hans eller bli arkitekt, men etter tre år som student ved [[Istanbul tekniske universitet]] slutta han for å konsentrera seg om skriving. I [[1977]] gjekk Pamuk ut frå Instituttet for [[journalistikk]] ved [[Universitetet i Istanbul]]. Frå [[1985]] til [[1988]] budde han i [[USA]], der han mellom anna arbeidde for [[Universitet i Iowa]]. I dag bur Pamuk i Istanbul, til liks med kona si og dottera deira som vart fødd i 1991.

== Verk ==
Pamuk tok til å skriva fast i [[1974]]. For den første romanen sin, ''Karanlık ve Işık'' ('Mørke og lys'), delte han sigeren i konkurransen avisa [[Milliyet]] heldt i [[1979]]
med [[Mehmet Eroğlu]]. Romanen blei utgjeven under tittelen ''Cevdet Bey ve Oğulları'' ('Herr Cevdet og Søner') i [[1982]], og vann [[Orhan Kemal]]s romanpris i [[1983]]. Boka handlar om tre generasjonar i ein rik familie i Istanbul. Historia foregår i 1905, på 1930-talet og i 1970.

Pamuk fekk fleire kritikarprisar for sine tidlege verk, men det tok lengre tid før han blei velkjend blant folk flest. Men romanen ''Kara Kitap''('Svart bok') frå [[1990]] blei eitt av dei mest kontroversielle og populære verken i den tyrkiske litteraturen. Pamuks fjerde roman ''Yeni Hayat''('Det nye livet') blei ein sensasjon i Tyrkia då han blei gjeven ut i [[1995]] og den raskast seljande boka i landets historie. 

Medan forfattaren først hadde skrive eit strengt realistisk verk etter malen til litteraturteoretikaren György Lukács, tok han til med å eksperimentera med [[modernistiske]] innslag i sin andre roman. Frå og med den tredje romanen har mange kritikarar kalla Pamuk postmodernistisk, men denne termen er omstridd. Pamuk sine bøker er labyrintar der ein opplever forvirring, [[minne]]stap og [[identitet]]sbytte. Dette spelet er ei ironisering over jakta på det eigentlege som ligg i det moderne prosjektet. Orhan Pamuk stortrives i kløfta mellom liberale europeiske og fundamentale islamske verdiar. Forteljingane hans inneheld komplekse handlingsliner og personar. Dei inneheld ofte òg diskusjonar eller skildringar av kunstformer som [[litteratur]] eller [[målarkunst]].

== Den kontroversielle forfattaren ==
I tillegg til å vera ein vidlesen forfattar er Pamuk òg blitt ein kjend offentleg person i Tyrkia på grunn av støtta han gjev dei politiske rettane til [[kurdarar]]. I 1995 var han ein av fleire forfattarar som blei tiltalte for å ha skrive [[essay]] som kritiserte den tyrkiske handsaminga av dette folket. 

Etter å ha uttalt seg om [[det armenske folkemordet]] og [[kurdarane]] si militærrørsle i [[2005]] blei Pamuk stilt for retten for å ha brote den tyrkiske straffeloven som forbyr å "fornærma det å vera tyrkisk, den tyrkiske republikken eller nasjonalforsamlinga". Strafferamma for eit slikt lovbrot er 6 månader til tre år.

Uttalinga til Pamuk var at «tretti tusen [[kurdarar]] og ein million [[armenarar]] er blitt drepne i dette landet og ingen andre enn eg torer å snakka om det». Saka har vekt stor internasjonal oppsikt og har skapt problem for [[Tyrkia]] under prosessen med å bli med i [[EU]].

== Verkliste ==
* ''Cevdet Bey ve Oğulları'' (1982)
* ''Sessiz Ev'' (1983)
* ''Beyaz Kale'' (1985, norsk ''Det hvite slottet', omsetjar: Trude Falck)
* ''Kara Kitap'' (1990, norsk ''Svart bok', omsetjar: Bernt Brendemoen)
* ''Yeni Hayat'' (1995, norsk ''Det nye livet'', omsetjarar: Alf & Ayfer Storrud)
* ''Öteki Renkler'' (1999)
* ''Benim Adım Kırmızı'' (2000, norsk ''Mitt navn er Karmosin'', omsetjar: Bernt Brendemoen)
* ''Kar'' (2002, norsk ''Snø'', 2005, omsetjarar: Alf & Ayfer Storrud)
* ''İstanbul: Hatıralar ve Şehir'' (2003, norsk "Istanbul. Byen og minnene", omsetjar Bernt Brendemoen)

== Bakgrunnsstoff ==
* http://www.orhanpamuk.net/
{{commons2|Orhan Pamuk}}
* [http://www.the-ledge.com/flash/ledge.php?prsn=348&lan=UK Orhan Pamuk 'Bookweb' on literary website The Ledge, with suggestions for further reading.]

=== Kjelder ===
* [[:en:Orhan Pamuk]]
* [[:sv:Orhan Pamuk]]
* http://www.bibsys.no {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171203234652/http://www.bibsys.no/ |date=2017-12-03 }}

{{Nobelprisvinnarar i litteratur}}
{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Tyrkiske forfattarar|Pamuk, Orhan]]
[[Kategori:Nobelprisen i litteratur]]
[[Kategori:Tyrkiske nobelprisvinnarar]]