Sjå kjelda til Viersporv

{{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja
| bilete = Kashiradaka-01.jpg
| bilettekst = Viersporv, hannfugl
| status_noreg    = CR
}}
'''Viersporv''' (''Emberiza rustica'') er ein [[fugl]] i [[busksporvfamilien]] som lever i fuktige habitat i den nordlege barskogregionen frå [[Skandinavia]] i vest til [[Anadyr]] og [[Kamtsjatkahalvøya]] i aust. Arten er relativt ny i [[Noreg]], men storeiken på populasjonen er sterkt minkande og arten er derfor klassifisert som nasjonalt kritisk truga.<ref name =rliste21/>

== Skildring ==
[[Fil:Vierspurv hann og hunn 2.png|mini|venstre|Viersporv, vaksen hann og hofugl{{foto|Kjetil Hansen}}]]
[[Fil:Emberiza rustica habitat 3.JPG|mini|venstre|Habitat for viersporvar i Hedmark{{foto|Kjetil Hansen}}]]
Viersporvar har kroppslengd på 13-14,5 cm, omtrent som [[sivsporv]]en. Kroppsvekta er ca. 16-24 gram. Vaksne hannar er umiskjennelege med sitt svarte hovud, kraftige, kvite augebrynstripe, eit breitt, rustbrunt bryst og nakkeband, og dessutan svarte øyredekkarar med ein tydeleg markert kvit flekk. <!-- Unge hannar, 2K-fuglar, liknar vaksne hannar, men har mangelfullt utfarga øyredekkarar med mykje brunnyanser og har gjerne, men ikkje alltid, mindre utvikla brystband.--> Hoene er meir nøytralt farga i brunt, og skiljast frå sivsporv på rustbrunt bryst og nakkeband, ustreka, rustbrun overgump, rustbrune kroppssider, heilt kvit buk, kvite vengband, rosa undernebb og rosaaktige bein.

=== Habitat ===
I kjernebestanden frå [[Finland]] og austover  kan arten treffast i nær sagt alt slags fuktig barblandingsskog i tilknyting til myr, men tettleiken er størst på grandominerte myrar. I [[Hedmark]] og sør i [[Sverige]] har arten viktigaste hekkemiljø knytt til tett, lauvrik sumpgranskog langs stilleflytande vassdrag i myrlendt terreng. Typisk er skogbotn med vatn ståande mellom tuene store delar av hekketida. Beverdammar utgjer ein betydeleg del av habitata i dei delane av utbreiingsområdet til arten som ligg lengst sørvest i Noreg. Arten finst sjeldan over 600 meter over havet.

=== Føde ===
Viersporvar er hovudsakleg frøetarar, men i hekketida et dei òg insekt og edderkoppdyr. Virvellause dyr knytet til vatn synest å vere viktig. Ungane blir mata med blant anna [[sommarfugl]][[larve|larvar]], [[mygg]] og [[plantekvefsar]]. Viersporven søkjer mest føde på bakken.<ref name="copete"/>

=== Trekk og overvintring ===
I motsetnad til dei fleste andre artar som trekkjer sørover om hausten frå Skandinavia, trekker viersporven austover. Overvintringsområdet er hovudsakleg [[Japan]], men òg søraustlege [[Kina]] og [[Koreahalvøya]].<ref name="dale"/>

=== Utvikling av populasjonar og status ===
Arten har nyleg innvandra frå aust frå eit utbreiingsområde som i 1880 stod halvveges inn i Finland, og som nokre tiår seinare hadde nådd [[Jämtland]] i Midt-Sverige. Første hekkefunn i Noreg vart gjort så seint som i 1960. I Noreg og i Sør-Sverige, var truleg bestanden på topp på 1980- og 1990-talet, men etter ca. tusenårsskiftet har arten gått kraftig tilbake over heile [[Fennoskandia]]. Statusen til arten i [[Russland]], der størstedelen av hekkepopulasjonen finst, er uklår.<ref name="dale"/>

I Finland har viersporvbestanden gått kraftig attende etter ca. 1945. Bestanden var i 2012 redusert med ca. 70 % målt mot storleiken i 1980. 

I Sverige er òg bestanden markert redusert etter tusenårsskiftet. 

I Noreg var populasjonen estimert til mellom 100 og 500 hekkande par i 1994.<ref name="copete"/> Per 2011 er storleiken estimert til 15-20 par i Hedmark.<ref name="fylkesmannen"/> Det blei ikkje registrert observasjonar av arten i [[Artsobservasjoner]] i 2015.<ref name="artobs"/> Ein trur forklaringar for den store reduksjon i populasjonen i Fennoskandia kan søkjast i omstende ved trekk- og overvintringsområda.<ref name="dale"/>  

Globalt trur ein at populasjonen av viersporv har minka med 75 til 87 % i perioden 1984 til 2014. Ein ser dette i samanheng med ulovleg fangst på [[sibirsporv]] i Kina.<ref name="copete"/> Sibirsporven er klassifisert som globalt sterkt truga, EN, mens viersporv framleis er klassifisert som livskraftig, LC av [[IUCN]].<ref name="bli"/>

== Kjelder ==
<div class="references-small">
*''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:Vierspurv|Vierspurv]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}},  den 20. juni 2016.''  
 </div>
;Referansar 
{{reflist|2|refs=
<ref name=rliste21>Stokke BG, Dale S, Lislevand T, Jacobsen K-O, Strøm H og Solvang R (2021, 24. november). ''[https://www.artsdatabanken.no/lister/rodlisteforarter/2021/28882 Fugler: Vurdering av vierspurv Emberiza rustica for Norge].'' Norsk rødliste for arter 2021. Artsdatabanken.  Henta 25. november 2021</ref>
<ref name="copete">Copete, J.L., Garcia, E.F.J. & Sharpe, C.J. (2016). ''[http://www.hbw.com/node/61884 Rustic Bunting (Emberiza rustica)]'' I: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.) (2016). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 20. juni 2016</ref> 
<ref name="bli">[[BirdLife International]] (2016) Species factsheet: ''[http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22720960 Emberiza rustica]''. Henta frå http://www.birdlife.org den 20. juni 2016</ref>
<ref name="fylkesmannen">[https://www.fylkesmannen.no/Hedmark/Miljo-og-klima/Naturforvaltning/Hedmarksarter1/Vierspurv/ Vierspurv - informasjonsside] Fylkesmannen i Hedmark, 20. fenruar 2016. Henta 20. juni 2016</ref>
<ref name="artobs">Søk på [http://artsobservasjoner.no/fugler/ artsobservasjoner.no] den 20. juni 2016</ref>
<ref name="dale">Dale, Svein, Hansen, K., ''[http://www.birdlife.fi/ornisfennica/pdf/2013/of_90_193-202.pdf Population decline in the Rustic Bunting Emberiza rustica in Norway]'', Ornis Fennica 90:193–202. 2013</ref>
}}

== Bakgrunnsstoff ==
{{commons2|Category:Emberiza rustica}}

[[kategori:busksporvfamilien]]
[[Kategori:Fuglar i Noreg]]