Sjå kjelda til Induktans

{{Elektromagnetisme}}
'''Induktans''' er den eigenskapen ved ein [[elektrisk krins]] at han gjev opphav til ei [[elektrisk spenning]] i krinsen sjølv (retta mot straumretninga) og i andre elektriske krinsar i nærleiken, når den elektriske straumen i krinsen endrar seg. Dette vert kalla «sjølvinduktans», respektivt «gjensidig induktans».

[[SI]]-eininga for induktans er [[weber]]/[[ampere]], som har fått namnet [[Eininga Henry|Henry]], med symbolet H. Tidlegare vart denne storleiken kalla «induksjonskoeffisienten» eller berre «induksjon».

== Sjølvinduktans ==
Sjølvinduktansen til ein [[spole]] er definert som

::<math>L = \mu \frac{d \lambda}{d i} = N \mu \frac{d \phi}{d t}</math>,
 
der <math>\lambda = N \phi</math> er den [[magnetisk flukskopling]]a, ''i'' er straumen gjennom spolen, ''N'' er talet på vindingar, ''Φ'' er den [[Magnetisk fluks|magnetiske fluksen]] og <math>\mu = \mu_0 \mu_r</math> er [[Permeabilitet i fysikk|permeabilitet]]en til kjerna i spolen, der <math>\mu_0 = 1</math> er permeabilitet i [[vakuum]] og <math>\mu_r</math> er den relative permeabilitet til kjernematerialet. I ein spole med luftkjerne er <math>\mu = \mu_0 = 1</math>.

Når det går ein tidsvarierande straum gjennom ein spole med induktanse ''L'' er den induserte motspenninga

::<math>v_L = L \frac{d i}{d t}</math>.

Den induserte spenninga er retta i motset retning av straumen gjennom spolen og vil difor motverka ei endring av straumen gjennom spolen. Denne eigenskapen vert nytta i [[Elektrisk filter|elektriske filter]].

== Gjensidig induktans ==
[[Fil:Mutually inducting inductors.PNG|mini|To spolar med sjølvindusktans <math>L_1</math> and <math>L_2</math> og gjensidig induktans <math>M</math>.]]
På grunn av at den magnetiske fluksen spreier seg utover i rommet vert [[Galvanisk skilje|galvanisk skilde]] spolar kopla til einannan med ein gjensidig induktans ''M''. Når det går ein straum <math>i_1</math> i den eine krinsen vert det indusert ei spenning

::<math>v_2 = M \frac{d i_i}{d t}</math>,

i den andre krinsen. Tilsvarande når det går ein straum <math>i_2</math> i den andre krinsen vert det indusert ei spenning

::<math>v_1 = M \frac{d i_2}{d t}</math>,

i den fyrste krinsen. Gjensidig induktans ligg til grunn for [[transformator]]ar og [[Elektrisk generator|elektriske generatorar]] og [[Elektrisk motor|motorar]]. Gjensidig induktans kan òg føra til problem, som til dømes interferens mellom elektriske signal i ulike leiarar i [[Elektrisk kabel|elektriske kablar]] eller banar på [[krinskort]].

== Bruksområde ==
Spolar og andre kretselement som gjev induktans kan brukast i mange samanhengar:

* Induktive sløyfer vert brukt til trafikkregistrering, som t.d. måling av snøggleik til [[køyretøy]] og antal passeringar. Vidare brukar ein induktive sensorar i vegbanen for å styra trafikkljos. Ettersom bilar består av mykje [[metall]] vil slike induktive sløyfer i vegbanen få ein merkbar endra induktans når ein bil køyrer over dei. Om sløyfa er knytt til ei [[vekselspenningskjelde]] vil straumen ha ein konstant verdi når ingen bilar er i nærleiken, men når ein bil køyrer over vert straumen snøgt redusert. Dette målar ein og brukar som eit kriterium trafikkregistreing og for å endra frå raudt til grønt ljos for ei gate der det kjem trafikk.<ref>{{Artikkelkjelde|forfattar=Vegvesenet|utgjevingsår=2007|url=https://vegvesen.brage.unit.no/vegvesen-xmlui/bitstream/handle/11250/195984/HB-142-2007.pdf?sequence=1|tittel=Trafikksignalanlegg [Håndbok 142]}}</ref><ref>{{Artikkelkjelde|forfattar=Vegvesenet|utgjevingsår=2011|url=https://www.vegvesen.no/globalassets/fag/handboker/hb-v714.pdf|tittel=Veileder i trafikkdata [Håndbok V714]}}</ref>

* I [[Generator|generatorar]] og [[Elektrisk motor|elektriske motorar]] er det fleire vindingar som har magnetisk kopling. I ein motor er det krefter mellom leiarar som fører elektrisk straum som vert aktivt utnytta. I ein generator er det induksjon som er det grunnleggjande prinsippet for at han verker.

==Kjelder==
{{fotnoteliste}}

* Franco, S., ''Electric circuits fundamentals'', Saunder College Publ., 1995.

[[Kategori:Elektrodynamikk]]
[[Kategori:Fysiske storleikar]]