Sjå kjelda til Kenya

{{Fakta om Kenya}}
'''Kenya''' er eit land på austkysten av [[Afrika]]. Kenya grensar mot [[Etiopia]] og [[Sør-Sudan]] i nord, [[Uganda]] i vest, [[Somalia]] i aust og [[Tanzania]] i sør, landet har òg kystlinje mot [[Indiahavet]] i søraust.<ref>{{Citation|title=Kenya {{!}} People, Map, Flag, Religion, Language, Capital, & Election {{!}} Britannica|url=https://www.britannica.com/place/Kenya|website=www.britannica.com|accessdate=2022-09-13|language=en}}</ref> Kenya er ein tidlegare [[Det britiske imperiet|britisk koloni]] som fekk sitt eiget sjølvstende i 1963, og blei ein republikk året etter.<ref>{{Cite journal|last=Hansen|first=Stig Jarle|last2=Tostensen|first2=Arne|date=2022-05-20|title=Kenya|url=http://snl.no/Kenya|journal=Store norske leksikon|language=nb}}</ref> 

== Innbyggjarar ==

Etniske konfliktar står for mange av Kenya sine utfordringar. Tidleg på 1990-talet blei tusenvis drepne og fleire gjort heimlause av dette.

Dei største etniske gruppene i Kenya er [[kikuyu]] (22 %), [[luhya]] (14 %), [[luo]] (13 %), [[kalenjin]] (12 %), [[kamba]] (11 %), [[kisii]] (6 %) og [[meru]] (6 %). Innbyggjarane høyrer til desse religiøse retningane: Ulike [[protestant]]iske 38 %, [[Den katolske kyrkja|romansk katolske]] 28 %, [[islam]] 6 %, tradisjonelle religionar 22 %.
[[Fil:Ke-map.png|mini|left|260px|Kart over Kenya]]

==Geografi og geologi==

Størstedelen av landet er bygd opp av [[krystall]]inske [[grunnfjell]]s[[bergart]]ar, som dannar store [[platå]]massiv på 1000–3000 moh i [[Kenyahøglandet]].

Dei høgaste områda består av yngre vulkansk material, [[lava]]dekker og [[vulkankjegle]]r, mellom anna dei massive [[vulkan]]kjeglene [[Mount Kenya]] (Kirinyaga, 5199 moh) midt i landet og [[Mount Elgon]] (4321 moh) på grensa til [[Uganda]]. Høglandet skrånar ned mot kysten av [[Indiahavet]] i aust og nordover mot låglandet langs grensa mot [[Etiopia]] og [[Somalia]].

Kystsonen i Kenya er [[sump]]ig og kring 30 km brei, med strender omgjeve av [[korallrev]] og innskårne [[elv]]emunningar. Utanfor kysten ligg fleire mindre øyar. 

Kenya blir gjennomskoren i retning nord–sør av den store [[Riftdalen]], ein 500–1200 m djup og 50–80 km brei [[riftdal]]. Her ligg ei rekkje avløpsfrie [[saltsjø]]ar, først og fremst den store [[Turkanasjøen]]. Andre innsjøar i Kenya er [[Jipesjøen]] og [[Victoriasjøen]]. 

Mange turistar og den store folketettleiken i delar av landet representerer begge økologiske truslar, mellom anna [[avskoging]] og [[erosjon]]. Ein av dei som mest aktivt har medverka til økologisk medvit og til skogplanting er professor [[Wangari Maathai]], som i 2004 mottok [[Nobels fredspris]] for innsatsen sin.

Berggrunnen består hovudsakleg av [[Prekambrium|prekambriske]] [[vulkanitt]]ar, [[granitt]]ar og [[gneis]]ar. Dei høgaste områda består av yngre, vulkansk material. Jordsmonnet består av [[lateritt]] og [[bauxitt]]. I Riftdalen finn ein [[djupbergart]]ar som er danna ved [[rifting]], mellom anna [[rombeporfyr]]. [[Skjoldvulkan]]ane har lagt igjen [[vulkansk oske]] og lava ved eksplosive utbrot.<ref>{{Cite journal|last=Tostensen|first=Arne|last2=Askheim|first2=Svein|date=2021-09-07|title=Kenyas geografi|url=http://snl.no/Kenyas_geografi|journal=Store norske leksikon|language=nb}}</ref>

===Nasjonalparkar===

Av [[nasjonalpark]]ar i Kenya finn ein mellom andre [[Masai Mara]], [[Mount Kenya]], [[Nairobi nasjonalpark]] og [[Turkanasjøe nasjonalpark]].

== Klima ==
Det er vanskeleg å generalisere vêret i Kenya som har høgareliggande område i vest, [[steppe]]landskap i låglandet, fuktig kystområde, i tillegg til at dei vulkanske fjelltoppane [[Mount Kenya|Kirinyaga]] og [[Kilimanjaro]] dannar eigne klimasoner rundt seg. Å skildre Kenya klimatologisk kan òg vere vanskeleg fordi nedbørsmengdene varierer mykje frå år til år. Store delar av landet har to regntider som oppstår når [[den intertropiske konvergenssona]] går sørover (mars-mai) og nordover igjen (oktober-desember). Under ei [[El Niño]]-hending, kan den første regntida gje mykje mindre nedbør enn vanleg, medan den andre kan bli forsterka. Det motsette skjer ofte under ein [[La Niña]].

Skråninga frå [[Victoriasjøen]] til [[Riftdalen]] har ofte svært mykje [[torevêr]] om ettermiddagen frå juni og ut august, og området rundt [[Kericho]] er eit av områda i verda som er mest utsett for [[hagl]]. Her kan det hagle så mykje som 100 dagar i året. Vanlegvis er derimot torebyene spreidd, og hagla ganske små. 

Juli og august er som regel ein tørr periode i dei høgareliggande områda, inkludert [[Nairobi]], og er typisk dekt av eit lågt [[sky]]dekke, som sola av og til kan kikke gjennom. Kvar tredje eller fjerde dag kan det kome litt [[yr]] eller lett regn. Dette er òg den kjøligaste tida på året, med maksimumstemperaturar mellom 21 og 26&nbsp;°C, og over 1800 m går temperaturen lett under 10&nbsp;°C. Det er enno kaldare mot toppen av vulkanen [[Mount Kenya]]. Dei høgareliggande områda er litt varmare under regntida, og enno varmare i tørketida frå desember til mars. Heilt tørt treng det derimot ikkje å bli, og ei og anna regnbye kan oppstå òg i denne perioden. Nairobi har ein normal årsnedbør på 959 mm. 

I dei nordlege områda av Kenya, inkludert Turkanasjøen, er det mykje tørrare og varmare, og temperaturen held seg rundt 30-35&nbsp;°C året rundt. I april og mai kan ein derimot få kraftig regn som omgjer støvvegane til gjørme. 

Kysten av Kenya er våtare enn dei høgareliggande områda innanfor, men har òg meir sol. Mest regn kjem det i perioden april til tidleg i juli. [[Mombasa]], som ligg her, har ein årleg nedbørsnormal på 1206 mm.

==Kjelder==
<references />

== Bakgrunnsstoff ==
* [http://www.kenya.go.ke/ Kenya si regjering] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081113033437/http://www.kenya.go.ke/ |date=2008-11-13 }}
* [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ke.html World Factbook om Kenya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050519014306/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ke.html |date=2005-05-19 }}
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/3733489.stm Goldenberg scam]
* [http://kenyaembassy.com/content/index.php?menu=f&id=1098755771 Offentlege feriar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050610084359/http://www.kenyaembassy.com/content/index.php?menu=f&id=1098755771 |date=2005-06-10 }}
* [http://www.kbc.co.ke/ Kenya Broadcasting Corporation]
* [http://www.dmoz.org/Regional/Africa/Kenya/News_and_Media/Newspapers/ Kenyanske aviser] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050406154415/http://dmoz.org/Regional/Africa/Kenya/News_and_Media/Newspapers/ |date=2005-04-06 }}
* [https://archive.is/20130704023807/hrw.org/doc?t=africa&c=kenya Menneskerettsovervaking i Kenya]

{{Aust-Afrika}}
{{AU}}
{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Kenya| ]]
[[Kategori:Land i Afrika]]
[[Kategori:AU-land]]