Urnordisk
Urnordisk eller frumnorderlendsk er språksteget i dei skandinaviske språka i tida mellom ca. år 200 og 500 av den vestlege tidsrekninga og var språksteget mellom urgermansk (ca. 2000 fvt.–200 evt.) og synkopetida (500–700) — då dei mest trykklette stavingane fall bort og det norrøne kom til.
Primærkjelder
[endre | endre wikiteksten]Ein har funne ca 200 ulike runeinnskrifter på det urnordiske språket jamt fordelt over heile Skandinavia. Innskrifta på dei danske gullhorna som truleg er frå 400-talet evt., er det best kjente dømet på urnordisk språk. Ho lyder slik: «ek Hlewagastiʀ holtijaʀ horna tawido.» Teksten ville på norrønt lyda om lag slik: Ek Hlégestr hyltir horn táða. Gullhorninnskrifta vert ofte omsett slik: Eg Legjest frå Holt (eller skogmannen eller Holts sønn) gjorde hornet. R indikerer eit fonem som vart uttala som ein mellomting mellom stemt s og en tungespiss-r. I norrøn tid fall R saman med r. Over alt i Skandinavia møter ein den same språkforma i urnordiske runeinnskrifter, men nokre meiner dei kan sjå somme lokale skilnader i grammatikken.
Forskingshistorie
[endre | endre wikiteksten]Urnordisk er eit så arkaisk språkform at ein frå tysk side har hevda at gullhorninnskrifta like gjerne kunne vera gammal tysk. Men om gullhorna er frå 400-talet evt. og urnordisk då hadde vore skilt frå urgermansk i over to hundre år, vert den tyske påstanden lite truverdig. Gamalhøgtysk reknar ein frå 700-talet — altså etter synkopetida.
Litteratur
[endre | endre wikiteksten]- Noreen, Adolf 1923: ALTNORDISCHE GRAMMATIK I. Altisländische und altnorwegische Grammatik (Laut- und Flexionslehre) unter Berücksichtigung des Urnordischen. Vierte vollständige umgearbeitete Auflage. Halle (Saale): Verlag von Max Niemeyer