Finsk lydhistorie

Finsk lydhistorie er framstillinga av lydendringane frå uraustersjøfinsk fram til dei moderne finske dialektane. Ei framstilling av utviklinga frå uraustersjøfinsk til dei ulike moderne språka er austersjøfinsk lydhistorie, denne artikkelen konsentrerer seg om utviklinga fram til moderne finsk.

Vokalane

Finsk har ulike vokalsystem itrykksterk (første) og trykklett staving, så vi ser på dei kvar for seg.

Vokalane i første staving

Det er mogleg å rekonstruere dette vokalsystemet for ur-finsk-samisk (her og i resten av framstillinga av perioden før skriftfinsk blir dei rekonstruerte formene presentert med symbola frå finsk rettskriving):

	Korte vokalar				Lange vokalar
Høg	i	y	u		i:	u:
Mid	e		o		e:	o:
Låg	ä		a

Grunnlaget for rekonstrueringa er at det er mogleg å rekonstruere ordformer med desse vokalane attende til ur-finsk-samisk. Ei drøfting av dette vokalsystemet er vist i austersjøfinsk lydhistorie.

Moderne finsk har også andre vokalsekvensar (jf. nedanfor, sjå også finsk fonologi, dei nye lydsekvensane har yngre opphav.

Vokalsystemet i finsk har endra seg relativt lite, samanlikna med utgangspunktet i uraustersjøfinsk. Den viktigaste skilnaden er at alle vokalar kan vere korte eller lange. Den andre er at finsk har ein ny vokal, kort og lang ö. Deretter har midtre lange vokalar vorte diftongert, altså ee, öö, oo til ie, yö, uo.

	Korte vokalar				Lange vokalar				Diftongerte lange vok.
Høg	i	y	u		i:	y:	u:		ie	yö	uo
Mid	e	ö	o		e:	ö:	o:
Låg	ä		a		ä:		a:

Vokalane i andre staving

For ur-finsk-samisk kan vi rekonstruere vokalsystemet for andre stavinga i ordet:

	Vokalar
Mid	e	o
Låg	ä	a

Konsonantane

Konsonantane i det finsk-samiske urspråket

For det finsk-samiske urspråket kan vi rekonstruere dette konsonantsystemet, notert med det finskugriske fonetiske alfabetet.

Lab	Alv	Pal	Retr	Vel
p	t			k
		ć	č
	s	ś	š
	δ	δ´
v				j
m	n	ń		ŋ
	l	l´
	r

I finsk har s og ś vorte s, men č og š har vorte til h. Her er slektspråka meir konservativ: s, ś, š er bevart i både dei mordvinske og permiske språka.

Av dei fire nasalane *m, *n, *ń, *ŋ er dei to første bevart. Palatal *ń har falle saman med *n, mens *ŋ har falle bort i alle andre posisjonar enn foran k, slik at lyden [ŋ] i dag må tolkast som ein allofon av /n/.

Moderne finsk

Som eit resultat av desse endringane har moderne finsk følgjande konsonantsystem.

Lab	Alv	Pal	Retr	Vel	Far
p	t/d			k
	s				h
v				j
m	n			ŋ
	l
	r

Litteratur

• Häkkinen, Kaisa 1985: Suomen kielen äänne- ja muotorakenteen historiallista taustaa. Åbo: Åbo Akademi.
• Korhonen, Mikko 1988: The history of the Lapp language. Sinor, Denis: The Uralic languages. Description, history and foreign influences]. Leiden: E.J. Brill. s. 264-278.