Framlydsveksling i fulfulde
Framlydsveksling i fulfulde Eit karakteristisk drag ved fulfulde er framlydsvekslinga, det at konsonanten fremst i eit ord vekslar ved ordbøying. Her er nokre døme i Aadamaawa-dialekt:
Substantiv
- pullo 'fulani', fleirtal fulɓe 'fulaniar'; eintalsforma (i O-klassen) tek til med p og fleirtalsforma (i ƁE-klassen) med f
- fowru 'hyene', fleirtal pobbi 'hyenar'; eintalsforma (i NDU-klassen) tek til med f og fleirtalsforma (i ƊI-klassen) med p
- reedu 'mage', fleirtal deeɗi 'magar'; eintalsforma (i NDU-klassen) tek til med r og fleirtalsforma (i ƊI-klassen) med d
- yitere 'auga', fleirtal gite 'augo'; eintalsforma (i NDE-klassen) tek til med y og fleirtalsforma (i ƊE-klassen) med g
- hofru 'kne', fleirtal koppi 'kne'; eintalsforma (i NDU-klassen) tek til med h og fleirtalsforma (i ƊI-klassen) med k
- mbeewa 'geit', fleirtal be'i 'geiter'; eintalsforma (i NGA-klassen) tek til med mb og fleirtalsforma (i ƊI-klassen) med b
Verb
- o warii 'ho/han kom', fleirtal ɓe ngarii 'dei kom'; verbet tek til med w med eintalssubjekt og med ng med fleirtalssubjekt
- o fiɗii 'ho/han skaut', fleirtal ɓe piɗii 'dei skaut'; verbet tek til med f med eintalssubjekt og med p med fleirtalssubjekt
- o reenii 'ho/han venta', fleirtal ɓe ndeenii 'dei venta'; verbet tek til med r med eintalssubjekt og med nd med fleirtalssubjekt
Ei rot kan førekome med tre ulike konsonantar. Rota war- 'kome' finst i variantane war-, gar- og ngar-, der framlydskonsonanten førekjem i høvesvis kontinuant-stadiet, plosiv-stadiet og prenasal-stadiet. Heile framlydsvekslingssystemet ser slik ut:
| Framlydsvekslinga | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| J-rekkja | Gi/e-rekkja | Ga-rekkja | Gu/o-rekkja | B-rekkja | D-rekkja | P-rekkja | C-rekkja | K-rekkja | |
| Kontinuant-stadiet | y | y | w / ' | w | w / v | r | f | s | h |
| Plosiv-stadiet | j | g | g | g | b | d | p | c | k |
| Prenasal-stadiet | nj | ng | ng | ng | mb | nd | p | c | k |
Ge-rekkja, Ga-rekkja og Go/u-rekkja er skilde frå kvarandre av di det det i kontinuant-stadiet finst forskjellige G-rekkjer føre ulike vokalar, høvesvis i/e, a og u/o. I dialektane frå Maasina og austover (fulfulde-dialektar) har Ga-rekkja w i kontinuant-stadiet og i dialektane vestanfor Maasina (pular- og pulaar-dialektar) har Ga-rekkja glottal lukkelyd (') i kontinuant-stadiet:
- Fulfulde-dialektar: o wasii 'ho/han grov' - ɓe ngasii 'dei grov'
- Pular- og pulaar-dialektar: o asii 'ho/han grov' - ɓe ngasii 'dei grov'
Rota war- 'kome' høyrer heime i G-rekkja. Når ho står i eit finitt verbform, finn vi kontinuantstadiet når subjektet er i eintal og prenasalstadiet når subjektet er i fleirtal, med unnatak av former med etterstelt subjektsmarkør (suffiks eller enklitikon), som alltid har prenasalstadiet. Når rota står i eit partisipp, er det nominalklassen som avgjer vekslingsstadiet. Nokre nominalklassar krev kontinuant-stadiet, nokre plosiv-stadiet og nokre prenasal-stadiet. Ei veksling mellom alle tre stadia finn vi òg ved adjektiva og substantiva, som vist i tabellen nedanfor.
| FRAMLYDSVEKSLING | Substantiv | Partisipp | Adjektiv | ||
| Nr. | Nominalklasse | Form | Tyding | war- 'komen' | wuy- 'tjuvaktig' |
| 1 | O | gaynaako | 'gjætar' | garɗo | gujjo |
|---|---|---|---|---|---|
| 2 | ƁE | waynaaɓe | 'gjætarar' | warɓe | wuyɓe |
| 3 | NDE | wamnde | 'esel (eintal)' | warnde | wuyre |
| 4 | NDU | rawaandu | 'hund' | warndu | wuyru |
| 5 | NGE | wiige | 'kvige' | warnge | wuye |
| 6 | NGO | wicco | 'hale' | warngo | wuyo |
| 7 | KO (1) | haako | 'plante, saus' | warko | wuyo |
| 8 | NGAL | jaawngal | 'perlehøne' | garngal | guyal |
| 9 | NGOL | binndirgol | 'blyant, penn' | garngol | guyol |
| 10 | KI | garki | 'kome' | garki | guyi |
| 11 | KOL | duumkol | 'eittårig kvige' | garkol | guyol |
| 12 | ƊUM | buuwirɗum | 'sopekost' | garɗum | guyum |
| 13 | NDI | njamndi | 'jarn' | ngarndi | nguyri |
| 14 | NGU | ngilngu | 'mark, makk' | ngarngu | nguyu |
| 15 | KA | ngaska | 'grop' | ngarka | nguya |
| 16 | ƊAM | ndiyam | 'vatn' | ngarɗam | nguyam |
| 17 | ƊE | bamɗe | 'esel (fleirtal)' | garɗe | gujje |
| 18 | ƊI | dawaaɗi | 'hundar' | garɗi | gujji |
| 19 | NGEL | dawaangel | 'liten hund' | garngel | guyel |
| 20 | NGUM | dawaangum | 'liten fillehund' | garngum | guyum |
| 21 | KAL | dihal | 'litt vatn' | garkal | guyal |
| 22 | KON | ndawaakon | 'små hundar' | ngarkon | guyon |
| 23 | NGA | ndawaanga | 'stor hund' | ngarnga | nguya |
| 24 | KO (2) | ndawaako | 'små hundar' | ngarko | nguyo |