Gela

	Gela
	by
	Kysten nær Gela med Gela i bakgrunnen
Land	Italia
Region	Sicilia
Provins	Caltanissetta
Areal	279,07 km²
Folketal	71 217 (1. januar 2023)
Borgarmeister	Rosario Crocetta
Postnummer	93012
Retningsnummer	0933
	; Gela; 37°04′00″N 14°15′00″E / 37.066666666667°N 14.25°E
	Wikimedia Commons: Gela

Gela er ein by i provinsen Caltanissetta på Sicilia i Italia med om lag 75 000 innbyggjarar. Han ligg sør på øya ved Middelhavet, om lag 84 km frå byen Caltanissetta. Byen har fleire innbyggjarar enn provinshovudstaden.

Gela er eit viktig industrisenter og ein hamneby. Ein viktig industri er petroleumsraffineriet som ligg her.

Gela er kalla opp etter elva med same namn.

Historie

Byen vart grunnlagd rundt år 689 fvt. av kolonistar frå Ródos og Kreta, 45 år etter grunnlegginga av Siracusa.^[1] Byen voks raskt og etter berre hundre år oppretta ei gruppe kolonistar frå byen kolonien Agrigento. Under tyrannen Hippokrates erobra Gela Callipoli, Leontini, Naxos, Hergetios og Zancles, dagens Messina. Berre Siracusa, med hjelp frå Korint og Kérkyra, klarte å sleppe unna ekspansjonen til Gela. Hippocrates starta krig mot Siracusa etter at kolonien deira Camarina gjorde opprør. Han omleira Siracusa, men trekte seg til slutt tilbake for å ta Camarina i staden. Hippocrates vart etterfølgd av Gelo, som i 484 fvt. erobra Siracusa og flytta setet sitt her. Bror hans Hiero fekk kontroll over Gela. Då Theron av Agrigento erobra Himera og ein hær frå Kartago gjekk i land på Sicilia for å møte han, bad han om hjelp frå Gela og Siracusa. Gelo og Hiero vann slaget ved Himera, der den kartagiske føraren Hamilcar mista livet.

Etter Gelo døydde flytta Hiero til Siracusa og Gela vart langt mindre viktig. I 406 fvt. vart han plyndra og øydelagd av kartagarane og i 311 fvt. erobra dei byen. Under Romartida høyrer ein lite om byen, og under Austromarriket vart han eit mindre senter. Arabarane tok seinare byen og han var då kjend som «Søylebyen».

Den moderne byen vart grunnlagd i 1233 av Fredrik II med namnet Terranova, som han var kjend under fram til 1928. Den nye busetnaden låg vest for antikkens Gela og fekk ei borg og bymurar. Terranova var underlagd kongen fram til 1369, då kong Fredrik III av Aragon gav han til Manfredi III Chiaramonte. Seinare kom han inn under fleire aragonesiske familiar.

I 1928 fekk byen namnet Gela igjen.

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Gela» frå Wikipedia på engelsk, den 6. januar 2008.

Referansar

↑ E. Zuppardo, S. Piccolo (2005), Terra Mater: Sulle sponde del Gela greco, Betania red., Caltanissetta.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Gela

[1] E. Zuppardo, S. Piccolo (2005), Terra Mater: Sulle sponde del Gela greco, Betania red., Caltanissetta.

[1]