Sjå kjelda til Kantonen Schwyz

{{geoboks|kanton
|namn = {{lang|de|Schwyz}}
|andre namn = {{lang|fr|Shwytz}}, {{lang|it|Svitto}}, {{lang|rm|Sviz}}
|våpen = Wappen Schwyz matt.svg
|kart = Karte Lage Kanton Schwyz 2015.png
|språk = tysk
|hovudstad = Schwyz
|forkorting = SZ
|grunnlagdtype = Kanton sidan 
|grunnlagd = 1291
|høgast = Bös Fulen
|høgast_høgd = 2802
}}
'''Schwyz''' er ein [[kantonane i Sveits|kanton]] i det sentrale [[Sveits]]. Han har eit areal på 908 km² og hadde 160&nbsp;000 innbyggarar i 2018. Byen [[Schwyz]] er hovudstad i kantonen.

Schwyz er ein av dei tre urkantonane som har vore med i [[Sveits|det sveitsiske eidsforbundet]] sidan landet vart danna i 1291. Både namnet og flagget til Sveits stammar frå denne kantonen.

== Geografi ==
Schwyz grensar i nord mot kantonane [[Zug]] og [[kantonen Zürich|Zürich]], i nordaust mot [[kantonen St. Gallen|St. Gallen]], i aust mot [[kantonen Glarus|Glarus]], i sør mot [[Uri]] og i vest mot [[kantonen Luzern|Luzern]]. Delar av [[Vierwaldstättersjøen]], [[Zugsjøen]] og [[Zürichsjøen]] ligg i kantonen.

Landskapet er meir prega av åsar enn fjell. Om lag tre fjerdedelar er produktive landområde, 26% av flatevidda er skogdekt. Høgste fjellet, [[Bös Fulen]] på 2&nbsp;802 moh, ligg på grensa mot Glarus.

=== Språk og samfunnn ===
Skriftspråket i Schwyz er [[tysk]], talemålet høyrer til den sveitsartyske dialekta. 17,2% av innbyggarane er utanlandske statsborgarar. Om lag 72% av folket er [[romersk-katolsk]]e, medan 13% soknar til [[protestantisme]]n.
 
=== Distrikt og kommunar ===
Schwyz består av 6 distrikt (''Bezirke''), som er delt opp i til saman 30 kommunar. Dei seks distrikta er: [[Einsiedeln]], [[Gersau]], [[Höfe]], [[Küssnacht am Rigi|Küssnacht]], [[March]] og [[Schwyz]].

== Historie ==
Germanarar vandra inn i området for om lag 1&nbsp;400 år sidan. Desse var ganske snart omvende til kristen tru. I det 10. hundreåret hadde [[kloster]]et i [[Einsiedeln]] utvida si makt over heile det omkringliggande landområdet. Handelen over Gotthardpasset var då ein viktig økonomisk faktor i Schwyz.

Den 1. august i 1291 slutta Schwyz seg, saman med kantonane [[Uri]] og [[Unterwalden]], til Rütiavtalen, noko som vert rekna for grunnlegginga av Sveits. Schwyz hadde til 1320 ei leiande rolle i samanslutninga, og ei forvansking av namnet på kantonen vart i 1803 namnet på konføderasjonen Sveits. Det sveitsiske flagget er identisk med flagget til Schwyz.

Schwyz sette seg mot [[reformasjonen]]. I slaget ved Kappel i 1531 sigra Schwyz-hæren over hæren til reformasjonsleiaren [[Huldrych Zwingli]]. Zwingli sjølv var ein av dei som fall i slaget.

Mellom 1798 og 1803 var Schwyz med i [[republikken Helvetia]], danna av [[Napoleon]]. I 1845 gjekk kantonen saman med dei andre katolske kantonane i eit Sonderbund, ein utbrytar frå den sveitsiske [[konføderasjon]]en. Etter ein kort [[borgarkrig]] hausten 1847 vart separatistkantonane slegne, og i 1848 var Schwyz ein av kantonane som gjekk med i den nydanna føderalstaten.

==Galleri==
<gallery>
Siebnen.2012.jpg|Siebnen i nordaustre Schwyz.
Sihlsee002.jpg|Landskap ved Sihlsee og Einsiedeln i norddelen av Schwyz.
Ibergeregg sea of fog.jpg|Utsyn mot nord frå Ibergeregg i det sentrale Schwyz.
</gallery>

== Kjelder ==
{{fotnoteliste}}
{{refopning}}
* ''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Kanton Schwyz|Kanton Schwyz]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 10. august 2011.'' 
{{refslutt}}

==Bakgrunnsstoff==
{{commonskat}}
*{{offisiell nettstad}}

{{kantonane i Sveits}}
{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Schwyz| ]]
[[Kategori:Tidlegare land i Europa]]
[[Kategori:Statar i Det tysk-romerske riket]]
[[Kategori:Skipingar i 972]]
[[Kategori:Nedleggingar i 1315]]