Christian Thomasius
| Christian Thomasius | |||
 | |||
| Fødd | 1. januar 1655 Leipzig | ||
|---|---|---|---|
| Død | 23. september 1728 Halle (Saale) | ||
| Nasjonalitet | Kurfyrstedømet Sachsen | ||
| Område | digital humaniora | ||
| Yrke | jurist, filosof, universitetslærar, journalist, skribent, vitskapsperson | ||
| Institusjonar | Universitetet i Leipzig Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg Alma Mater Viadrina | ||
| Alma mater | Universitetet i Leipzig Alma Mater Viadrina | ||
| Doktorgradsrettleiar | Valentin Alberti Jakob Thomasius Johann Rhetz | ||
Christian Thomasius (1. januar 1655–23. september 1728) var ein tysk jurist, filosof og høgskulelærar som blir rekna som ein av foregangsmennene i den tidlege tyske opplysingstida.
Thomasius sitt arbeid for ein human strafferett bidrog i vesentleg grad til avskaffing av hekseprosessane og bruk av tortur. Han blir rekna som den fyrste akademikaren som forelas på tysk i staden for den tradisjonelle latinen.
Liv og virke
[endre | endre wikiteksten]Christian Thomasius var son av filosofen Jakob Thomasius, som mellom anna var rektor ved Universitetet i Leipzig. Christian studerte fyrst filosofi ved Universitetet i Leipzig, og blei uteksaminert som magister den 25. januar 1672. Ei førelesing av faren over Hugo Grotius sitt De jure belli ac pacis («Om retten til krigen og freden») og Samuel von Pufendorf sitt De jure naturae eit gentium libri octo («Åtte bøker om natur og folkerett») inspirerte han til å freista seg på rettsvitskap, og frå vinteren 1675 studerte han ved Universität Viadrina i Frankfurt. Etter uteksaminering i 1679 gav han jusførelesingar ved Viadrina.
Thomasius sine kontroversielle standpunkt skaffa han ei rekke motstandarar. Kong Christian V av Danmark og Noreg skulda han for høgforræderi, og han måtte forsvara seg mot skuldingar om ateisme. Situasjonen eskalerte då Thomasius freista å påverka på politikken til hoffet ved å argumentera for at ekteskap mellom kalvinistar og lutheranarar burde tillatast, og dermed tok standpunkt mot ekteskapslovene i Kurfyrstedømmet Sachsens. På grunn av dette og andre kontroversielle standpunkt, til dømes Thomasius si meining om at bigami var naturrettsleg tillate, blei han ramma av undervisnings- og publiseringsforbod i Kurfyrstedømmet Sachsen. Det blei skrive ut arrestordre på han, men han klarte å koma seg ut av Sachsen og til Berlin.
I Berlin tilbaud kurfyrst Fredrik III, den seinare Fredrik I av Preussen, han ei frihamn i Halle i Markgrevskapet Brandenburg med løyve til å undervisa og løn på 500 thaler. I Halle blei Thomasius ein av grunnleggarane av det juridiske fakultetet ved Friedrichs-Universität Halle, jusprofessor og frå 1710 universitetsrektor. Han var ein av dei mest avhaldne lærarane ved universitetet og ein av dei mest innverknadsrike skribentane i si samtid. I 1709 blei han teken opp i geheimerådet.
Komponisten Georg Friedrich Händel var immatrikulert ved universitetet i Halle for å studera jus med Christian Thomasius, men avbraut snart studiane til fordel for musikkarrieren sin.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Christian Thomasius» frå Wikipedia på bokmål, den 10. juli 2023.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
- Brigitte Sassen: «18th Century German Philosophy Prior to Kant, 1. Christian Thomasius (1655–1728)» i Edward N. Zalta (red.): Stanford Encyclopedia of Philosophy
- Ernst Landsberg: «Thomasius, Christian». I Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Bind 38, Duncker & Humblot, Leipzig 1894, s. 93–102.
Litteratur
[endre | endre wikiteksten]- Christoph Bühler: Die Naturrechtslehre und Christian Thomasius (1655–1728). Roderer, Regensburg 1991, ISBN 3-89073-524-X.
- Peter Schröder: Christian Thomasius zur Einführung. Junius, Hamburg 1999, ISBN 3-88506-997-0.