Sapajus flavius
| Sapajus flavius | |
 Sapajus flavius | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  Sterkt truga Utbreiinga av Sapajus flavius | |
| Systematikk | |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Pattedyr Mammalia |
| Orden: | Primatar Primates |
| Parvorden: | Platyrrhini |
| Familie: | Cebidae |
| Underfamilie: | Cebinae |
| Slekt: | Sapajus |
| Art: | S. flavius |
| Vitskapleg namn | |
| Sapajus flavius | |
Sapajus flavius («blondkapusinar») er ein art av kapusinaraper endemisk for det nordaustlege Brasil. Denne sterkt trua arten vart gjenoppdaga i 2006. Han kan leve i store grupper på over 150 individ og, som andre kapusinarartar, syner han kompleks og høg grad av sosialt samspel. Han er trua av habitatøydeleggingar på grunn av jordbruk, hovudsakleg sukkerrøyrmarker. I mange tilfelle har dette ført til at sukkerrøyr utgjer ein stor del av kosthaldet deira, som elles ville bestå hovudsakleg av frukt og små dyr. Sapajus flavius er kjend for å leve i både atlanterhavsskogen og i caatinga-bioma, sjølv om leveområda i caatinga kan vere eit nyleg val som kjem av menneskeleg inntrenging i tidlegare habitat. Som andre primatartar er Sapajus flavius også trua av jakt og fangst for den ulovlege kjæledyrhandelen.
Skildring[endre | endre wikiteksten]
Pelsen åt Sapajus flavius er nesten einsarta gyllengul med det merkbare unntaket av ein kvitaktig «lue» på den fremre halvleiken av hovudet. Han har eit rosa ansikt med lysbrune auge og ein mørk, hårlaus strupeflapp på nakken. Håret på føtene og hendene er mykje lysare samanlikna med resten av pelsen, medan handflatene og fotsolane er hårlause og svarte. Håret på hovudet veks mot baksida og er ikkje duska. Sapajus flavius er blant dei minste kapusinarapene og når ein maksimal hovud- og kroppslengd på 40 cm. Halen har nesten same lengda som hovud pluss kropp. Typisk veg ein voksen frå 2 til 3 kg.[1][2]
Utbreiing[endre | endre wikiteksten]
Sapajus flavius lever i det nordaustlege området av atlanterhavsskogen i statane Paraíba, Pernambuco og Alagoas i det nordaustlege Brasil.[1][2] Han vart gjenoppdaga i to atlanterhavsskogfragment i Paraíba, Camaratuba eksperimentelle stasjon og Engenho Gargaú private naturarvreservat.
Sapajus flavius er også kjent for å leve i caatinga-biomet i delstaten Rio Grande do Norte i det nordaustlege Brasil. Sjølv om dei først vart offisielt oppdaga på midten til slutten av 2000-talet, hevdar lokale innbyggjarar å ha sett dei i minst dei siste 40 åra. Særleg dei Sapajus flavius som lever i caatinga er mykje meir av tida si på bakken enn populasjonar som lever i atlanterhavsskogen.[3]
Åtferd og økologi[endre | endre wikiteksten]
- Sosial dynamikk
Denne kapusinararten lever i store, komplekse sosiale grupper som kan bestå av over 150 individ, inkludert både hannar og hoer.[4] Hannar vil vanlegvis leie grupperørsler og vil nokre gonger dele seg i undergrupper under fostring. Dette blir trudd å redusere konkurranse internt i gruppa, sidan den føretrekte maten deira, frukt, ofte finst konsentrert i avgrensa område som kan føre til konfliktar viss for mange individ skal sanke frå same matkjelde samtidig.[4][5] Sjølv om både hannar og hoer viser foreldrerolle, tar hoer den primære omsorgen for avkom og har vist at dei ber mesteparten av avkommet.
Dei brukar ei rekkje rop og åtferd for å kommunisere med kvarandre, med ein studie som identifiserte 29 ulike typar rop. Sjølv om nokre av ropa vart delte med andre kapusinarartar, var fleirtalet unike for Sapajus flavius.[6]
Kosthald[endre | endre wikiteksten]
Likt med andre kapusinar er Sapajus flavius dagaktiv og søkjer føde hovudsakleg om morgonen for å unngå dei høgaste temperaturane midt på dagen.[4] Han er ein altetar og et ei rekkje ulike matvarer, inkludert frukt og andre vegetabilske delar, små virveldyr, leddyr og sukkerrøyr. Ikkje overraskande fann ein studie at sukkerrøyr gjorde ut for 50% av kosthaldet til Sapajus flavius, sjølv om frukt var føretrekt når det var tilgjengeleg. Sukkerrøyr er vanlegvis raida i plantasjar som ofte omkrinsar skogfragmenta som desse kapusinarane lever i. Innanfor slike skogfragment er sukkerrøyr ofte meir tilgjengeleg enn frukt, men krev stor prosesseringstid og innsats, noko som skaper konflikt mellom individ som samlar sukkerrøyr og individ som føretrekkjer å stele omarbeidd sukkerrøyr frå dei som samlar. Sapajus flavius syg på sukkerrøyra i staden for å ete dei, noko som indikerer at forbruket av sukkerrøyr gir kaloriinntak utan mykje av næringa som finst planteføda dei normalt konsumerer.[5]
Verktøybruk[endre | endre wikiteksten]
Mens verktøybruk ikkje er vanleg blant Sapajus flavius, er det observert i nokre tilfelle. Ein slik førekomst er termittfiske av blonde kapusinar som lever i atlanterhavsskogen. Dette inneber først å finne eit arborealt termittreir, finne ein pinne, setje pinnen inn i reiret, trekkje pinnen ut etter kort tid og til slutt ete termittane på pinnen.[7]
Sapajus flavius har også vorte observert som gnir dei giftige defensive sekreta frå Poecilocricus-tusenbein på seg sjølv. Denne åtferda vart utført av individ i alle aldrar, hovudsakleg gjort sosialt, og i myggsesongen, noko som tyder på at denne åtferda tener eit dobbelt formål som ein metode for sosial binding og ein metode for vern mot mygg.[8] Liknande åtferd har vorte observert hos andre kapusinarartar, sjølv om sekreta tente ei anti-parasittisk rolle. Her vart individ observerte som brukte sekreta på kvarandre sine vanskeleg tilgjengelege område, noko som tyder på at det sosiale samspelet ved denne åtferda kan gje ytterlegare føremon for helse.[9]
I caatinga-biomet har ein observert kapusinarane som nyttar ein «hammar og ambolt»-metode for å knekke Manihot-nøtter, hammaren er ein liten stein og ambolten er ein større stein.[3]
Vern[endre | endre wikiteksten]
Som mange kapusinarartar er de primære trugsmålet som Sapajus flavius står overfor tap av habitat, anten gjennom avskoging i atlanterhavsskogen eller ørkendanning i Caatinga-habitatet. Avskoging forårsaka av jordbruk og menneskeleg inntrenging har ført til reduserte populasjonsstorleikar og har tvinga grupper til å flytte frå sine vanlege leveområde. Dette har vidare ført til at grupper av Sapajus flavius overlappar med andre artar av kapusinar som dei tidlegare ikkje møtte, og kan føre til hybridisering mellom Sapajus flavius og andre kapusinarartar.[10] Tap av habitat har også ført til at Sapajus flavius lever i små skogfragment der dei er meir utsett for smittsame sjukdommar. I ei gruppe hadde til dømes 12 % av individa med antistoff for Toxoplasma gondii, og 46 % av individa bar mikrofilarieparasittar.[11] Som andre primatar er Sapajus flavius trua av jakt og fangst for kjæledyrhandelen.[12] Dei blei haldne som kjæledyr minst så langt tilbake som kolonitida, og finst i eit freskomåleri frå 1500-talet, bestilt av pave Leo X.[13]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Blond capuchin» frå Wikipedia på engelsk, den 2. september 2023
- Referansar
- ↑ 1,0 1,1 de Oliveira, M. M.; Langguth, A. (2006). «Rediscovery of Marcgrave's capuchin monkey and designation of a neotype for Simia flavia Schreber, 1774 (Primates, Cebidae)» (PDF). Boletim do Museu Nacional: Nova Série: Zoologia 523: 1–16. Arkivert frå originalen (PDF) 5 February 2009. Henta 2. september 2023.
- ↑ 2,0 2,1 Mendes Pontes, A. R.; Malta, A.; Asfora, P. H. (2006). «A new species of capuchin monkey, genus Cebus Erxleben (Cebidae, Primates): Found at the very brink of extinction in the Pernambuco Endemism Centre» (PDF). Zootaxa 1200: 1–12. Henta 2. september 2023.
- ↑ 3,0 3,1 Garcia, Francini; Souza-Alves, João Pedro; Martins, Amely; Valença-Montenegro, Mônica (November 2020). «First steps towards conservation of the Endangered blonde capuchin monkey Sapajus flavius in the Caatinga dry forest, Brazil». Oryx 54 (6): 762. ISSN 0030-6053. doi:10.1017/S0030605320000915.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Medeiros, Karolina; Bastos, Monique; Jones, Gareth; Bezerra, Bruna (October 2019). «Behavior, diet, and habitat use by blonde capuchin monkeys (Sapajus flavius) in a coastal area prone to flooding: direct observations and camera trapping». International Journal of Primatology 40 (4–5): 511–531. ISSN 0164-0291. doi:10.1007/s10764-019-00103-z.
- ↑ 5,0 5,1 Lins, Poliana Gabriele Alves de Souza; Ferreira, Renata Gonçalves (2019). «Competition during sugarcane crop raiding by blond capuchin monkeys (Sapajus flavius)». Primates 60 (1): 81–91. ISSN 1610-7365. PMID 30465237. doi:10.1007/s10329-018-0698-z.
- ↑ Andrade, Bruna M. T.; Freire-Filho, Robério; Bezerra, Bruna (2020). «The behaviours of a female blonde capuchin (Sapajus flavius) towards her dead infant». Behaviour 157 (14–15): 1231–1238. ISSN 0005-7959. doi:10.1163/1568539X-bja10042.
- ↑ Souto, Antonio; Bione, Camila B. C.; Bastos, Monique; Bezerra, Bruna M.; Fragaszy, Dorothy; Schiel, Nicola (23. august 2011). «Critically endangered blonde capuchins fish for termites and use new techniques to accomplish the task». Biology Letters 7 (4): 532–535. ISSN 1744-9561. PMC 3130233. PMID 21389018. doi:10.1098/rsbl.2011.0034.
- ↑ Medeiros, Karolina; Campêlo, Anielise; Maia, Artur Campos D.; Filho, Robério Freire; Do Amaral Ferraz Navarro, Daniela Maria; Chagas, Amazonas; Bastos, Monique; Jones, Gareth; Bezerra, Bruna (October 2020). «Wild blonde capuchins (Sapajus flavius) perform anointing behaviour using toxic secretions of a millipede (Spirobolida: Rhinocricidae)». Journal of Chemical Ecology 46 (10): 1010–1015. ISSN 0098-0331. PMID 32984924. doi:10.1007/s10886-020-01215-0.
- ↑ Bowler, Mark; Messer, Emily J. E.; Claidière, Nicolas; Whiten, Andrew (December 2015). «Mutual medication in capuchin monkeys – Social anointing improves coverage of topically applied anti-parasite medicines». Scientific Reports 5 (1): 15030. Bibcode:2015NatSR...515030B. ISSN 2045-2322. PMC 4601033. PMID 26456539. doi:10.1038/srep15030.
- ↑ Lynch Alfaro, Jessica W.; Izar, Patricia; Ferreira, Renata G. (August 2014). «Capuchin monkey research priorities and urgent issues: Capuchin Research Priorities». American Journal of Primatology 76 (8): 705–720. PMID 24668460. doi:10.1002/ajp.22269.
- ↑ Bueno, Marina Galvão; Catão-Dias, José Luiz; de Oliveira Laroque, Plautino; Arruda Vasconcellos, Silvio; Ferreira Neto, José Soares; Gennari, Solange Maria; Ferreira, Fernando; Laurenti, Marcia Dalastra; Umezawa, Eufrosina Setsu; Kesper, Norival; Kirchgatter, Karin (December 2017). «Infectious Diseases in free-ranging blonde capuchins, Sapajus flavius, in Brazil». International Journal of Primatology 38 (6): 1017–1031. ISSN 0164-0291. doi:10.1007/s10764-017-9994-5.
- ↑ Filho, Robério Freire; de Castro, Carla Soraia Soares; Casanova, Catarina; Bezerra, Bruna Martins (September 2021). «Uses of nonhuman primates by humans in northeastern Brazil». Primates 62 (5): 777–788. ISSN 0032-8332. PMID 34050850. doi:10.1007/s10329-021-00919-5.
- ↑ Masseti, Marco; Veracini, Cecilia (April 2010). «The first record of Marcgrave's capuchin in Europe: South American monkeys in Italy during the early sixteenth century». Archives of Natural History 37 (1): 91–101. ISSN 0260-9541. doi:10.3366/E0260954109001673.