Strasbourg-eidane

Strasbourg-eidane (latin Sacramenta Argentariae, fransk Les Serments de Strasbourg, tysk Die Straßburger Eide) var gjensidige løfte om ein allianse som blei utferda den 12. februar 842 mellom Ludvig den tyske, kongen av Austfrankarriket, og halvbroren hans Karl den skalla, kongen av Vestfrankarriket. I eidane lova dei å hjelpa kvarandre mot broren sin Lothar I, som herska over Mellomfrankarriket. Eidane blei inngått i Strasbourg, der dei to kongane òg hadde samla hærane sine.

Strasbourg-eidane finst nedteikna på tre ulike språk: mellomalderlatin, eldre galloromansk og gammalhøgtysk, alle skrivne med karolingisk minuskel.

Historisk og språkhistorisk tyding[endre | endre wikiteksten]

Teksten til eidane er av tyding både historisk og språkhistorisk. Han er det fyrste kjende dokumentet som er skrive på eit romansk språk, og spesifikt på eit galloromansk språk.

Dokumentet er òg ei viktig kunnskapskjelde til ein tidsperiode i det karolingisk-frankiske riket. Den vanlege historiske tolkinga av denne fleirspråklege teksten har vore at det at han finst, styrkar hypotesen om at riket i 842 hadde byrja splittast i ulike proto-land og byrja utvikla ulike språk og skikkar.

Ein del historikarar har likevel danna ei annan tolking i seinare år: at Frankarriket bestod av fleire regna (laust omsett som kongerike), som hadde halde på ulike skikkar og dialektar frå eldre tider.

Eidane blei skrivne ned av Nithard, ein frankisk historikar som lik kongane var barnebarn av Karl den store. Teksten har overlevd i to manuskript som i dag er ved Det franske nasjonalbiblioteket. Det eine blei laga kring år 1000, og er kjend som Latin 9768. Eidane er i folio 13.^[1] Det andre manuskriptet er ein kopi av det fyrste frå 1400-talet. Det har nemninga Latin 14663.

Romansk tekst[endre | endre wikiteksten]

Eiden til Ludvig den tyske er nedteikna som følgjer:

«

Pro Deo amur et pro christian poblo et nostro commun saluament, d'ist di en auant, in quant Deus sauir et podir me dunat, si saluarai eo cist meon fradre Karlo, et in adiudha et in cadhuna cosa, si cum om per dreit son fradra saluar dift, in o quid il mi altresi fazet. Et ab Ludher nul plaid nunquam prindrai qui meon uol cist meon fradre Karle in damno sit.

»

Engelsk omsetjing:

«

For the love of God and Christiandom and our joint salvation, from this day onward, to the best of my knowledge and abilities granted by God, I shall protect my brother Charles by any means possible, as one ought to protect one's brother, insofar as he does the same for me, and I shall never willingly enter into a pact with Lothair against the interests of my brother Charles

»

Hæren til Karl den skalla svor at:

«

Si Lodhuvigs sagrament, que son fradre Karlo iurat conservat, et Karlus meos sendra de suo part non los tanit, si io returnar non l'int pois, ne io ne neuls, cui eo returnar int pois, in nulla aiudha contra Lodhuvig nun li iv er.

»

Engelsk omsetjing:

«

If Louis keeps the oath which he has sworn to his brother Charles, and my lord Charles on the other hand breaks it, if I cannot dissuade him from it—neither I nor anyone else whom I could dissuade from it—then I shall render him no aid against Louis.

»

Germansk tekst[endre | endre wikiteksten]

Eiden til Karl den skalla er nedteikna slik:

«

In Godes minna ind in thes christianes folches ind unser bedhero gealtnissi, fon thesemo dage frammordes, so fram so mir Got geuuizci indi mahd furgibit, so hald ih tesan minan bruodher, soso man mit rehtu sinan bruodher scal, in thiu, thaz er mig sosoma duo ; indi mit Ludheren in nohheiniu thing ne gegango, zhe minan uuillon imo ce scadhen uuerhen.

»

Dette følgjer eiden til Ludvig nøye, bortsett frå at noko som tilsvarer «et in aiudha et in cadhuna cosa» verker å mangla. Soldatane til Ludvig svara:

«

Oba Karl then eid, then er sinemo bruodher Ludhuuuige gesuor, geleistit, indi Ludhuuuig min herro, then er imo gesuor, forbrihchit, ob ih inan es iruuenden ne mag, noh ih noh thero nohhein, then ih es iruuenden mag, uuidhar Karle imo ce follusti ne uuirdit.

»

Dette svarte til det Karl sine soldatar hadde sverja.

Bilete[endre | endre wikiteksten]

Dei romanske delane frå folio 13r med digitale faksimiler:

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

↑ Humphrey Illo, « Quelques observations sur les Serments de Strasbourg et sur le manuscrit qui les contient (Paris, Bibliothèque nationale de France, latin 9768 Xe s., f. 13 recto : 2e col., 13 verso : 1re col.) : commentaire, transcription critique, étude codicologique, fac-similé », in Bulletin de la Société des Fouilles Archéologiques et des Monuments Historiques de l'Yonne, no. 16, June 1999, pp. 83-92 ; G. de Poerck, « Le manuscrit B.N. lat. 9768 et les Serments de Strasbourg », in Vox Romanica, t. 15, 1956, pp. 188-214.

Denne artikkelen bygger på «Strasbourg-ederna» frå Wikipedia på svensk, den 10. november 2023.

Denne artikkelen bygger på «Oaths of Strasbourg» frå Wikipedia på engelsk, den 10. november 2023.

[1] Humphrey Illo, « Quelques observations sur les Serments de Strasbourg et sur le manuscrit qui les contient (Paris, Bibliothèque nationale de France, latin 9768 Xe s., f. 13 recto : 2e col., 13 verso : 1re col.) : commentaire, transcription critique, étude codicologique, fac-similé », in Bulletin de la Société des Fouilles Archéologiques et des Monuments Historiques de l'Yonne, no. 16, June 1999, pp. 83-92 ; G. de Poerck, « Le manuscrit B.N. lat. 9768 et les Serments de Strasbourg », in Vox Romanica, t. 15, 1956, pp. 188-214.

[1]