W- og Z-boson
| Samansetnad: | Elementærpartikkel |
| Gruppe: | Gauge-boson |
| Fundamentalkraft: | Svak kjernekraft |
| Oppdaga: | UA1- og UA2-samarbeida 1983 |
| Masse: | W: 80.385±0.015 GeV/c²[1] Z: 91.1876±0.0021 GeV/c2[1] |
| Elektrisk ladning: | W: ±1 e Z: 0 e |
| Spinn: | 1 |
W- og Z- boson (i lag kalla svake boson eller mellomliggande vektorboson) er elementærpartiklar som formidlar svak kjernekraft. Symbola deira er W+, W- og Z. W-bosona har positiv og negativ ladning på 1 elementærladning og er kvarandre sine antipartiklar. Z-bosonet er uladd eller nøytralt og er sin eigen antipartikkel. Dei tre partiklane har alle særs kort levetid med ei halveringstid på kring 3×10−25 s. Det var ein stor suksess då dei vart oppdaga for det som no vert kalla standardmodellen i partikkelfysikk.
W-boson er kalla opp etter den svake (weak på engelsk) krafta. Fysikaren Steven Weinberg kalla så den siste partikkelen «Z-partikkel»,[2], mellom anna fordi han hadde null (zero på engelsk) elektrisk ladning.[3]
Dei to W-bosona er dei mest kjende formidlarane av nøytrinoabsorpsjon og emisjon, og ladninga deira er tilknytt elektron- eller positronemisjon. Z-bosonet er ikkje involvert i absorpsjon eller emisjon av elektron og positron.
Z-boson er lettast å kjenne att som ein naudsynt teoretisk kraftformidlar når nøytrinoa vert spreidd «elastisk» frå materie, noko som berre kan skje utan at det vert skapt eller absorbert nye, ladde partiklar.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «W and Z bosons» frå Wikipedia på engelsk, den 15. april 2013.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- ↑ 1,0 1,1 J. Beringer; et al. (2012). «2012 Review of Particle Physics - Gauge and Higgs Bosons». Physics Review D 86: 1.[daud lenkje]
- ↑ Steven Weinberg, A Model of Leptons, Phys. Rev. Lett. 19, 1264–1266 (1967) – the electroweak unification paper.
- ↑ Weinberg, Steven (1993). Dreams of a Final Theory: the search for the fundamental laws of nature. Vintage Press. s. 94. ISBN 0-09-922391-0.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- The Review of Particle Physics, the ultimate source of information on particle properties.
- The W and Z particles: a personal recollection by Pierre Darriulat