Lamarckisme
Lamarckisme, eller lamarckisk evolusjon, er ei utviklingslære som meiner evolusjon foregår ved at tileigna eigenskapar går i arv. Teorien har fått namnet sitt etter den franske biologen Jean-Baptiste Lamarck, som populariserte han tidleg på 1800-talet.
Teori[endre | endre wikiteksten]
Lamarck baserte teorien sin på to observasjonar som, i det minste i samtida, vart rekna som sanne.
1. Bruk og misbruk: Individ mistar trekk dei ikkje brukar og utviklar nye, praktiske trekk
2. Arv: Trekk som eit individ har tileigna seg, kan førast vidare til neste generasjon.
Det mest brukte dømet for å forklara lamarckismen er det om halsen til sjiraffen. Lamarck meinte dei lange halsane var eit resultat av at kort-halsa ur-sjiraffar hadde strekt på seg for å nå blad i høge tre, og at denne strekkinga hadde halde seg gjennom generasjonane.
Lamarckisme i dag[endre | endre wikiteksten]
Den klassiske lamarckismen har vorte motbevist grundig, både gjennom forsøk og observasjonar. Ein mann som har fått amputert eit bein vil t.d. framleis kunne få avkom med begge beina i behald. Frå og med nydarwinismen har dei fleste biologar meint at evolusjonen skjer gjennom naturleg utval av tilfeldige mutasjonar.
Lamarckisme i mikroorganismar[endre | endre wikiteksten]
Forskarar har observert arv av tileigna eigenskapar hjå somme mikroorganismar, m.a. hjå prion i gjær.
Baldwinsk evolusjon[endre | endre wikiteksten]
Baldwinsk evolusjon (etter psykologen James Mark Baldwin) seier at individ som er genetisk disponerte for å kunne læra seg visse eigenskapar får høgare sjanse for å overleva, og såleis at den genetiske evolusjonen ved somme høve kan la seg påverka av livsførselen til individa. Dette prinsippet har derimot alltid vore kontroversielt.
