Balalaika

Balalaika
Andre namn	russisk балала́йка
Klassifisering	luttinstrument med skålforma kropp og hals, slaviske musikkinstrument
Hornbostel-Sachs klassifisering	321.321

Balalaika er eit luttaktig strengeinstrument av russisk opphav. Det har ein karakteristisk triangulær kropp og tre strengar. Instrumentet blir laga i seks ulike storleikar frå piccolo til kontrabass. Prima-balalaika er den vanlegaste typen.

Balalaika-orkester

Ein speler prima-, secunda- og alt-balalaika ved å klimpra på strengane med fingrane eller eit plekter. Til bass- og kontrabass bruker ein lêr-plekter. Til piccolo-instrumentet blir det også vanlegvis brukt eit plekter. Strengane kling ikkje lenge etter anslag, så ein speler ved å slå dei an ganske raskt.

To av strengane er vanlegvis stemte til same tone, medan den tredje vanlegvis er stemt ein kvart høgare. Prima-balalaika er vanlegvis stemt E₄–E₄–A₄. Balalaikaen kan også stemmast «som gitar» av folkemusikarar med G₃–B₃–D₄, som dei tre høgaste strengane på russisk gitar. Dette gjer det lettare å spela for russisk gitarspelarar. Balalaikaen kan også stemmast E₄–A₄–D₅, likt domrastemming, for å gjera det lettare for dei som har lært å spela domra å spela balalaika. Andre folkemusikkstemmingar er D₄–F♯₄–A₄ og C₄–E₄–G₄.

Historie

Balalaikaen blei utvikla frå domraen. Ordet «balalaika» er fyrst nemnt i eit russisk dokument frå 1688, då to personar blei arresterte for å spela balalaika og synga på gata. Det opptrer vidare i eit dokument frå Verkhotursky distrikt datert oktober 1700, og i eit dokument underskrive av Peter den store frå 1714 knytt til bryllaupsfeiringa til N.M. Zotov i Sankt Petersburg. På ukrainsk er ordet fyrst nemnt på 1700-talet som «balabaika», denne forma finn ein også i sørrussiske og kviterussiske dialektar, og i russisk Sibir. I løpet av 1700-talet blei instrumentet svært populært i Russland, og i 1780 skreiv Jean-Benjamin de La Borde at ein kunne finna instrumentet i kvar heim i Russland, og at det knapt var ein bonde som ikkje kunne spela det.

Vasilij V. Andrejev (1861-1918) standardiserte balalaikafamilien med (piccolo, prime, secunda, alt, bass og kontrabass) i 1880-åra.

Galleri

• 

  Sibirsk balalaika frå 1800-talet.

• 

  Dekorert balalaika frå byrjinga av 1900-talet.

• 

  Framside og bakside

• 

  Bass-balalaika

• 

  Kontrabass-balalaika

• 

  'Gut med balalaika' av Pjotr Zabolotskij frå 1835.

• 

  Russisk folkelivsskildring med balalaika frå 1862.

• 

  'Folkedans i Kursk guvernement' av Konstantin Trutovskij frå 1860.

• 

  Vassili Goulak, Николы не кохай кацапа, postkort frå rundt 1918 med den ukrainske teksten «Ti bodord for ei ung jente. Sjuande bodordet: Aldri slå seg samam med ein katsap». Ei jente sparkar vekk ein mann med stereotypiske russisk klede og balalaika.

Kjelder

• Delar av denne artikkelen bygger på «Balalaika» frå Wikipedia på engelsk, den 29. mars 2021.

Denne musikkartikkelen som har med Russland å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.