Eilert Sundt
| Eilert Sundt | |
 | |
| Statsborgarskap | Noreg |
| Fødd | 8. august 1817 Farsund kommune |
| Død |
13. juni 1875 (57 år) |
| Yrke | teolog, sosiolog |
| Språk | norsk |
| Religion | Den evangelisk-lutherske kyrkja |
| Ektefelle | Nikoline Sundt |
| Eilert Sundt på Commons | |
Eilert Lund Sundt (8. august 1817–13. juni 1875) er rekna som den fyrste sosiologen i Noreg. Sundt var ein pioner innan samfunnsforsking.
Livssoge
[endre | endre wikiteksten]Eilert Sundt blei fødd i Farsund som den trettande ungen til Karen Bing Sundt og skipper Lars Sundt. Familien var mangesyslarar, altså dreiv dei med mange ulike ting som til saman skaffa dei levebrødet. Det var under oppveksten i Farsund at Eilert såg mange av problema han kom til å vera oppteken av seinare - fattigdommen, overfolkinga og arbeidarane sine harde og usikre kår.
Skuleforholda i Farsund var dårlege, så Eilert underviste seg sjølv då han var rundt 12-14 år gammal. Elles blei han undervist av ein slektning, og gjekk på latinskulen i Stavanger, utan å finna det særleg inspirerande.
Han tok til å studera i Kristiania i 1835 og blei, etter eit avbrot som huslærar, utdanna som prest. Henrik Wergeland var ein god venn av han.
Frå 1845 arbeidde Eilert som lærar ved Christiania Tukthus ved sidan av studia, og der blei han kjend med ein del taterar, og fekk interesse for dei. Det var mellom anna denne folkegruppa han skulle undersøkja nærare seinare.
Frå 1848 til 1869 arbeidde han med statsstipend for å studera landstrykarar. Etter kvart utvikla prosjektet seg til forsking på den sosiale tilstanden i Noreg. Fram til 1875 gav han ut avhandlingar om mellom anna taterar, dødelegheita i Noreg, giftarmål i Noreg, sedelegheitsdebatten, sjølvmord, sjøulukker, fiskarar, gruvearbeidarar, edruelegheita i landet, byggjeskikk, båttypar, husflid og reinsemd. I tillegg skreiv han om gammalnorsk og dialektar.
Eilert blei ein banebrytar innan sosiologisk kartlegging av levemåten bonde- og arbeidarklassen.
Sundt var redaktør for Folkevennen frå 1857 til 1866. Frå 1869 og fram til han døydde var Sundt tilsett som sokneprest i Eidsvoll.
Verk
[endre | endre wikiteksten]
- 1852 Fante- eller Landstrygerfolket i Norge - Bidrag til Kundskab om de laveste Samfundsforholde
- 1855 Om dødeligheden i Norge - Bidrag til Kundskab om Folkets Kaar
- 1855 Om giftermål i Norge - Bidrag til Kundskab om Folkets Kaar og Sæder
- 1857 Om Sædeligheds-Tilstanden i Norge
- 1864 Fortsatte Bidrag angaaende Sædeligheds-Tilstanden i Norge
- 1866 Om Sædeligheds-Tilstanden i Norge. Tredie Beretning
- 1858 Om Røros og Omegn - Reise-Beretning
- 1858 Om Piperviken og Rusløkbakken - Undersøgelser om Arbeidsklasens Kaar og Sæder i Christiania.
- 1859 Om Ædrueligheds-tilstanden i Norge
- 1859 Harham - Et Exempel fra Fiskeri-Distrikterne
- 1861-1864 På havet
- 1862 Om Bygnings-skikken paa Landet i Norge
- 1867-1868 Om Husfliden i Norge - Til Arbeidets Ære og Arbeidsomhedens Pris
- 1869 Om Renligheds-stellet i Norge - Til Oplysning om Flid og Fremskridt i Landet
- 1870 Om Fattigforholdene i Christiania
- 1873 Om Huslivet i Norge - Fortsættelse af Bogen fra 1869 "Om Renlighedstellet i Norge". Og med særligt hensyn til de tre vestlandske Amter Romsdal samt Nordre og Søndre Bergenhus.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- Eilert Sundt sine samla verk Arkivert 2006-12-31 ved Wayback Machine.. Gjort tilgjengeleg på nettstaden til Registreringssentral for historiske data
- NBL-artikkel om Sundt, skriven av Preben Munthe.
