Stilnamn
Stilnamn eller tiltalenamn (kinesisk skrift 字, pinyin zì) er eit namn ein får som vaksen i tillegg til namnet ein har brukt gjennom oppveksten.[1] Denne typen namn har vore vanleg i sinosfæren, det vil seia Kina, Japan, Korea og Vietnam.[2] Det blei nytta som tiltalenamn mellom jamnaldrande eller av yngre til eldre.
I Kina fram til tidleg på 1900-talet fekk kinesiske menn av ein viss sosial status eit slikt stilnamn når dei blei rekna som vaksne, typisk ved fylte 20 etter kinesisk aldersrekning. Også kvinner av høgare sosial status kunne ha stilnamn, som dei ofte fekk i samband med giftarmål.[3] Bruken av stilnamn blei omtalt anerkjennande i ein passasje i det kinesiske klassiske verket Liji, som skildrar sosiale rituale frå Zhou-dynastiet. Der blir det sagt at det var uhøfleg å tiltala kvarandre med personnamn («fornamn») blant vaksne menn, for dette var namn som berre eldre menneske kunne nytta om yngre.
Stilnamn blei også nytta i Vietnam (tự) og Korea. Skikken med stilnamn forsvann i samband med den kinesiske nye kulturelle rørsla som særleg rundt år 1919/1920 gjorde opprør mot mange gamle, framfor alt konfutsianske, tradisjonar.
Mange personar frå kinesisk historie er kjende under fleire namn. Dette kjem dels av bruken av slike stilnamn (zi), dels bruken av ein annan type pseudonym kalla kunstnarnamn (kinesisk hao, koreansk ko.
Døme
[endre | endre wikiteksten]| Kinesisk | Slektsnamn | Personnamn | Stilnamn |
|---|---|---|---|
| Laozi 老子 | Li 李 | Er 耳 | Boyang 伯陽 |
| Kongzi (Konfutse) 孔子 | Kong 孔 | Qiu 丘 | Zhongni 仲尼 |
| Sunzi (Sun Tzu) 孫子 | Sun 孫 | Wu 武 | Changqing 長卿 |
| Cao Cao 曹操 | Cao 曹 | Cao 操 | Mengde 孟德 |
| Guan Yu 關羽 | Guan 關 | Yu 羽 | Yunchang 雲長 |
| Liu Bei 劉備 | Liu 劉 | Bei 備 | Xuande 玄德 |
| Zhuge Liang 諸葛亮 | Zhuge 諸葛 | Liang 亮 | Kongming 孔明 |
| Zhao Yun 趙雲 | Zhao 趙 | Yun 雲 | Zilong 子龍 |
| Li Bai 李白 | Li 李 | Bai 白 | Taibai 太白 |
| Su Dongpo 蘇東坡 | Su 蘇 | Shi 軾 | Zizhan 子瞻 |
| Yue Fei 岳飛 | Yue 岳 | Fei 飛 | Pengju 鵬舉 |
| Yuan Chonghuan 袁崇煥 | Yuan 袁 | Chonghuan 崇煥 | Yuansu 元素 |
| Liu Ji 劉基 | Liu 劉 | Ji 基 | Bowen 伯溫 |
| Tang Yin 唐寅 | Tang 唐 | Yin 寅 | Bohu 伯虎 |
| Mao Zedong 毛澤東 | Mao 毛 | Zedong 澤東 | Runzhi 潤之 |
| Chiang Kai-shek 蔣介石 | Jiang 蔣 | Zhongzheng 中正 | Jieshi 介石 |
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Origins of Chinese Names. 2007. s. 142. ISBN 978-9812294623. «In ancient times, besides having a surname and a given name, one would have a courtesy name 'Zì' as well. The courtesy name was the proper form of address for an adult. On reaching 20 years of age, young men would 'put on the hat' as ...»
- ↑ Names of Persons and Titles of Rulers
- ↑ «Qū lǐ shàng» 曲禮上 [Summary of the Rules of Propriety Part 1]. Lǐjì 禮記 [Book of Rites]. Line 44. «A son at twenty is capped, and receives his appellation....When a daughter is promised in marriage, she assumes the hair-pin, and receives her appellation.»
- Denne artikkelen bygger på «Stilnavn» frå Wikipedia på bokmål og «Courtesy name» frå Wikipedia på engelsk, den 10. mai 2020.