Aryabhata

Aryabhata
Fødd	आर्यभट 476 Pataliputra
Død	550 Pataliputra
Område	astronomi, matematikk
Yrke	astronom, matematikar, astrolog

Aryabhata 476–550 var ein kjent indisk astronom og matematikar. I ein alder av 23 år publiserte Aryabhata ei astronomisk avhandling om 118 sanskritvers, for å oppsummere dei vediske matematikkunskapane på den tida. Aryabhatiya, som publikasjonen vart kalla vart ein av dei fremste prestasjonane i matematikkhistoria med omfattande konsekvensar både i aust og vest. Tidlege arabiske forskarar som studerte Aryabhata kalla han Ardshabahr.

Astronomi

Aryabhatiya inneheld ein teori, der jorda krinsar rundt sin eigen akse og han avgjorde korrekte den aksielle rotasjonen til jorda. Kanskje inspirert av Yajnavalkya la han òg fram ein heliosentrisk gravitasjonsteori, nesten 1 000 år før Kopernikus. Aryabhata slutta seg til planetbanane var elliptiske og kom med ei gyldig forklaring på sol- og måneformørkingar. Teorien hans om relativ rørsle antedaterte Einstein sin med 1 400 år.

Matematikk

Studiet til Arybhata i algebra og trigonometri, som la grunnlaget for derivasjon og integrasjon, påverka europeiske matematikarar 1 000 år seinare, då tekstene hans vart omsett til europeiske språk frå dei arabiske omsetjingane frå 700-talet av sanskritoriginalen. Han rekna ut verdien av pi til 3,1416, men han gjorde òg feilaktige utrekningar av tetraeder og volumet til ei kule. Aryabhata si framstillng av å få ut kvadratrota og kubikkrota føreset at ein nyttar dagens talsystem.

Den næraste som kom til å følgje spora til Aryabhata var Brahmagupta.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Aryabhata» frå Wikipedia på engelsk, den 14. juli 2016.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene: