Buddhastatuane i Bamiyan
 | |||
| Land | Afghanistan | ||
|---|---|---|---|
 | Innskriven ved UNESCOs 27. sesjon i 2003. Referansenr. 208. | ||
| Kriterium: | KULTUR (I, II, III, IV, VI) | ||
| Sjå òg | Verdsarvstader i Asia | ||
| Bakgrunnsstoff | Kulturlandskap og fornminne i Bamiyandalen ved unesco.org | ||
Buddhastatuane i Bamiyan (persisk بت های باميان, but hay-e bamiyaan) var fleire monumentale statuar av stående buddhafigurar skorne ut av klippeveggen i Bamiyandalen i Hazarajat-regionen i sentrale Afghanistan. Statuane blei laga på 500-talet og blei øydelagd av Taliban i 2001.[1] Restane etter statuane og fleire andre fornminne i dalen er tekne med på UNESCO si liste over verdsarv.[2]
Restane etter buddhastatuane og dei andre fornminna ligg nær Bamiyan, rundt 2 500 moh. og 230 km nordvest for Kabul. Med til verdsarvstaden reknar ein utskjeringane i Bamiyanklippene, som mellom anna omfattar to veldige nisjar som tidlegare huste buddhastatuane; holene i Kakrakdalen laga på 500-1200-talet; holer i Fuladidalen; festningsverka Shahr-i Zuhak og Qallai Kaphari frå 500-700-talet; og citadellet Shahr-i Ghulghulah frå 500-900-talet.[2]
Buddhastatuane[endre | endre wikiteksten]
Den største statuen var den største stånde buddhastatuen i verda.[3] Han målte 55 meter og blei bygd i 554. Den noko mindre statuen på 38 meter blei reist i 507.[1] Det finst også fragment av ein buddhastatue på 10 meter blant holene.[2] Buddhastatuane blei skildra av den kinesiske munken Xuan Zang, som vitja Bamiyan i 632. I tillegg til dei to store ståande statuane omtalte han også ein liggande Buddha. Denne er det ikkje funne spor av i nyare tid.[3]
Dei viktigaste skulpturdelane blei hogd direkte frå sandsteinklipper medan detaljar til statuane blei modellert i leire blanda med strå og belagt med stukkatur. Det opphavlege belegget var måla, den store statuen var karminraud og den mindre hadde fleire fargar.[3]
Den fanatiske stormogulen Aurangzeb gav på 1600-talet ordre om å skyta føten av den største buddhastatuen. Statuane blei sprengde av Taliban i 2001 etter at dei var blitt erklært «heidenske avgudar».[3]
-
Buddhastatuane i Bamiyan. Teikning frå 1885.
-
Den låge buddhastatuen i 1977.
-
Den høgaste buddhastatuen før og etter sprenginga.
-
Nisjen til ein av buddhastatuane i Bamiyan i 2005.
Holekloster[endre | endre wikiteksten]
Med til verdsarvstaden høyrer også ei rekkje holer som blei brukt til kloster, meditasjons- og heilage stader av buddhistar i Bamiyan. I fleire av holene finst holemåleri frå mellom anna sassanidetida. Under øydelegginga av statuane blei rundt 80 % av måleria i holene rundt dei øydelagd av Taliban sin ikonoklasme.[3]
-
Den høgaste buddhastatuen omgjeve av holekloster før øydelegginga.
-
Nærbilde av nokre klosteropningar.
-
Holemåleri i Bamiyan. Parallelt med øydelegginga av statuane blei desse dekte med graffiti.
-
Holemåleri henta ut frå Kakrak-holene og utstilt ved Guimet-museet.
Festningsverk[endre | endre wikiteksten]
Fleire forlatne festningverk ber vitne om ei fortid med fleire erobringar. Shahr-e Golgolah frå 500-900-talet, tidlegare Shahr-i Bamiyan, var den opphavlege plasseringa til muslimske Bamiyan då byen var ein viktig stoppestad på den baktriske Silkevegen.[2] Byen skal ha blitt lagd i ruinar og innbyggjarane drepne av Djenghis khan i 1221. Dette har gjeve han namnet Shahr-e Golgolah ('By av skrik').[4]
Andre festningsverk er Qallai Kaphari A og B aust i Bamiyandalen, og endå lengre aust Shahr-i Zuhak med fleire historiske lag fram til ghaznavide- og ghoridedynastia.[2]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- ↑ 1,0 1,1 Gall, Carlotta (5. desember 2006), Afghans consider rebuilding Bamyan Buddhas, International Herald Tribune, arkivert frå originalen 16. desember 2012, henta 6. januar 2008 Oppgjeve av Wikipedia på bokmål.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Cultural Landscape and Archaeological Remains of the Bamiyan Valley, unesco.org
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Gall, Carlotta (6. desember 2006), From Ruins of Afghan Buddhas, a History Grows, The New York Times, henta 19. mai 2013
- ↑ The Heart of The Ancient Islamic City of Bamyan To Be Restored (Mar 19, 2013), moic.gov.af
- Denne artikkelen bygger på «Buddha-statuene i Bamiyandalen» frå Wikipedia på bokmål, den 19. mai 2013.
