Hopp til innhald

Elias Magnus Fries

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Elias Magnus Fries

Fødd15. august 1794
Femsjö församling
Død8. februar 1878
Uppsala domkyrkoförsamling
NasjonalitetSverige
Områdebotanikk, mykologi, algar, frøplantar, bregne
Yrkebotanikar, karsporeplanteekspert, bryolog, mykolog, universitetslærar
InstitusjonarUppsala universitet
Lunds universitet
Uppsala universitet
Uppsala Botanical Garden
Alma materLunds universitet
Katedralskolan
BarnTheodor Magnus Fries, Robert Fries, Elias Petrus Fries, Sanna Christina Fries
MedlemRoyal Society
Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina
Kungliga Vetenskapsakademien
Vitskapsakademiet i St. Petersburg
Svenska Akademien
American Academy of Arts and Sciences
Kungliga Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien
Det russiske vitskapsakademiet
Det prøyssiske vitskapsakademiet
Det bayerske vitskapsakademiet

Elias Magnus Fries (15. august 17948. februar 1878) var ein svensk soppforskar som ein kan kalla «far til mykologien».[1] Elias var omtrent det same for soppriket som Carl von Linné var for planteriket. Standardnoteringa, eller autornamnet for artar skildra av Elias, er Fr.

Liv og virke

[endre | endre wikiteksten]

Elias var fødd i Femsjö i vestre Småland. Interessa hans for sopp byrja i tolvårsalderen, då han var med på bærsanking og fann eit flott eksemplar av korallpiggsopp (Hericium coralloides).[2] Medan han framleis var skulebarn lærte han seg mellom 300 og 400 soppartar, og gav dei provisoriske namn.[2]

Elias blei student ved Universitetet i Lund i 1811, der han tok doktorgrad i 1813.[2] To år etter doktorgrada i 1815 blei det fyrste verket hans innan mykologi gitt ut. Dette verket heitte Observationes mycologici I, og den andre delen kom ut i 1818.[2] Det mest nytta verket til Elias er Systema mycologicum, som består av tre delar som kom ut 1821–1832, saman med Elenchus fungorum, volum 1 og 2, som kom ut i 1828.[2] Det er bestemt at dei namna Elias brukte i verka Systema og Elenchus skal gjelda sjølv om dei hadde eit namn før Elias namngav dei.[2] Ein gjer då eit unntak frå den alminnelege regelen om at dei eldste namna skal brukast, og kallar slike unntak sanksjonerte namn.[3] Men også her finst unntaka sot–, rust–, buk– og slimsoppar.[2]

I 1834 blei Elias professorUniversitetet i Uppsala.[2] Medan han var der publiserte han desse viktige verka:[2]

  • Epicrisis systematis mycologici i 1836
  • Monographia Hymenomycetum Sueciae I i 1851
  • Monographia Hymenomycetum Sueciae II i 1863
  • Icones selectae Hymenomycetum I i 1867{
  • Icones selectae Hymenomycetum II i 1884
  • Hymenomycetes europaei i 1874

Elias jobba også med å overvinna den alminnelege oppfatninga blant befolkninga om at sopp ikkje var mat.[2] Som eit ledd i dette arbeidet gav han ut boka Anteckningar öfver de i Sverige växande ätliga svampar i 1836.[2] Etter denne følgde plansjeverket Sveriges ätliga och giftiga svampar, som han jobba med frå 1860 til 1866.[2]

Elias samla soppar til eit herbarium, og det som er att av det er no i Fytoteket i Uppsala. Det er få storsoppar igjen der etter Elias, men han hadde studentar under seg som samla inn mykje til herbaria. Hampus von Post (1822–1911) var ein av dei.[2]

  1. Ryman & Holmåsen 1992, s. 9.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Ryman & Holmåsen 1992, s. 10.
  3. Turland, N. J., Wiersema, J. H., Barrie, F. R., Greuter, W., Hawksworth, D. L., Herendeen, P. S., Knapp, S., Kusber, W.-H., Li, D.-Z., Marhold, K., May, T. W., McNeill, J., Monro, A. M., Prado, J., Price, M. J. & Smith, G. F. (eds.) 2018: International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) adopted by the Nineteenth International Botanical Congress Shenzhen, China, July 2017. Regnum Vegetabile 159. Glashütten: Koeltz Botanical Books. DOI https://doi.org/10.12705/Code.2018