Ingefær
| Ingefær | |
 Ingefær | |
| Status | |
| Status i verda: Datamangel | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophyta |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophyta |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytina |
| Orden: | Ingefærordenen Zingiberales |
| Familie: | Zingiberaceae |
| Slekt: | Zingiber |
| Art: | Ingefær Z. officinale |
| Vitskapleg namn | |
| Zingiber officinale | |
Ingefær (Zingiber officinale) er ei plante som har vore dyrka i mange tusen år i India og Kina. Arta høyrer til ingefærfamilien. Han blir brukt som krydder i ei rekkje matlagningstradisjonar, og i folkemedisin.[1] Det er rotstokken som vert nytta.
Ingefær er ein urteaktig fleirårig plante som lagar falske stenglar av samankrølla bladfeste som blir rundt ein meter høge. Dei ber smale lauv. Blomestanden ber lysegule blomar med lilla delar. Dei veks direkte frå rotknollen på eigne skot.[2]
Planten oppstod i øyriket i Søraust-Asia og vart truleg først dyrka av austronesiske folk. Dei frakta han med seg over den indo-pasifiske regionen under den austronesiske ekspansjonen for rundt 5000 år sidan, så langt som til Hawaii. Ingefær var eit av dei første kryddera som blei eksportert frå Asia, og vart brukt i Europa av dei gamle grekarane og romarane.[3] Ingefær er i slekt med gukermeie (Curcuma longa), kardemomme (Elettaria cardamomum) og galangal. Fjerne slektningar med liknande smak, slekta Asarum, vert ofte kalla vill ingefær.
Nytte i matlagning[endre | endre wikiteksten]
Unge ingefærrøter er saftige og ein mild smak, noko som gjer at dei ofte blir sylta i eddik eller sherry som delikatesse, eller berre brukt i tilberedningen av anna mat. Eldre ingefærrøter er mykje turrare, og har seige fibrar. Safta frå eldre ingefærrøter har ein særs sterk smak, og er mykje nytta i kinesisk matlagning til å gøyme andre sterke smakar, t.d. lammekjøtt og fisk.
Ingefær blir òg brukt til godteri, brukt som smaksstoff i småkaker, og er det primære smaksstoff i ingefærøl, ein søt leskedrikk.
I vestleg matlaging blir ingefær nesten utelukkande nytta til søtsaker, slik som ingefærøl, småkaker, godteri, og kakar.
Tørka ingefærpulver har ein særs skarp smak, som ikkje minner mykje om frisk ingefær. Av denne grunnen kan ein ikkje bruke ein av dei to formene for ingefær som erstatning for den andre.
Økonomi og utbreiing[endre | endre wikiteksten]
Ingefær blir dyrka i det meste av den tropiske del av verda. Dei dyraste variantane, og òg dei av høgaste kvaliteten kjem vanlegvis frå Australia, Sør-India og Jamaica, sjølv om mest ingefær blir dyrka i Kina.
Medisinsk nytte[endre | endre wikiteksten]
Det er truleg at ingefær er effektivt mot kvalme forårsaka av t.d. reisesjuke. Ingefærota inneheld òg mange antioksidantar, og pulverisert turka ingefær finst i tablett-form. Drikken ingefærøl har òg alltid vore tilrådd mot kvalme i dei landa der det har vore brygga.
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- ↑ «Ginger, NCCIH Herbs at a Glance». US NCCIH. 1. september 2016. Henta 2. februar 2019.
- ↑ Sutarno H, Hadad EA, Brink M (1999). «Zingiber officinale Roscoe». I De Guzman CC, Siemonsma JS. Plant resources of South-East Asia: no.13: Spices. Leiden (Netherlands): Backhuys Publishers. s. 238–244.
- ↑ «Zingiber officinale Roscoe». Kew Science, Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. 2017. Henta 25. november 2017.
- Denne artikkelen bygger på «Ingefær» frå Wikipedia på bokmål, den 6. april 2011, og «Ginger» frå Wikipedia på engelsk, den 29. desember 2019.
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Ingefær
- Litteratur
- Branney, T. M. E. ; Hardy Gingers, 2005, ISBN 0-88192-677-9