Krim-khanatet

قريم يورتى Qırım Yurtu Krim-khanatet
Vasall i Det osmanske riket (1478–1774)
← 1441–1783 →
Våpen
Utstrekninga av Krim-khanatet kring 1600
Hovudstad	Bahçeseray (Bakhtsjisaraj)
Språk	krimtatarisk, osmansk-tyrkisk
Religion	Islam
Styreform	Monarki
Khan
- 1449-1466	Hacı I Giray (første)
- 1777–1783	Şahin Giray (siste)
Historie
- Oppretta	1441
- Annektert av Russland	1783
I dag ein del av	Ukraina Russland Moldova

Krim-khanatet var eit rike i Aust-Europa som eksisterte frå 1441 til 1783, og som omfatta det meste av Krim-halvøya, dei nærliggjande landområda nord og aust for Azovhavet, samt ein landbrem nord for den vestlege delen av Svartehavet, i dagens Ukraina. Riket vart danna av krimtartarar under leiing av adelsslekta Giray. Hovudstaden i riket, Bakhtsjisaraj, vart grunnlagd i 1454 på Krim.

Soge

Utstrekninga av Krim-khanatet (gult) 1774-83

Khanpalasset i Bakhtsjisaraj

Krim-khanatet oppstod på ruinane av den mongolske riksskipnaden kalla Den gylne horden. Etter i kring 15 år med strid kunne adelsmannen Haci Giray i 1441 eller 1443 opprette eit rike med sentrum på halvøya Krim. Frå 1478 var khanen av Krim ein vasall under sultanen i Det osmanske riket, ei ordning som stod ved lag nesten heilt Krim-khanatet vart erobra tre hundreår seinare.

Gjennom 1500-talet gjekk Krim-khanatet fleire gongar til krig mot Russland i nord, i 1571 plyndra og brende Krim-hæren den russiske hovudstaden Moskva. Utover 1600-talet vart Russland stendig sterkare, og frå 1678 var Krim omringa av russisk styrkar. Byen Perekop gjekk tapt i 1697, medan hovudstaden Bakhtsjisaraj vart herja i 1736.

Det osmanske riket miste i 1774 makta over Krim-khanatet, som tre år seinare vart erobra av russiske styrkar under hærføraren Aleksandr Suvarov. I 1783 annekterte Katarina den store Krim-khanantet for Russland og erklærte det for «russisk for all framtid».

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Krim-khanatet» frå Wikipedia på dansk og «Khanat der Krim» frå Wikipedia på tysk, den 19. mars 2014.