Moldova
| Republica Moldova
(norsk: Moldova, moldovsk) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Nasjonalsong | «Limba noastră» | ||||||
| Motto | Ikkje noko | ||||||
| |||||||
| Offisielle språk | Moldovsk (rumensk) (+ russisk i Transnistria og Gagauzia, ukrainsk i Transnistria, gagausisk i Gagauzia) | ||||||
| Hovudstad | Chișinău | ||||||
| Styresett |
Republikk Maia Sandu Dorin Recean | ||||||
| Flatevidd – Totalt – Andel vatn |
33 851 km² (137.) 1,4 % | ||||||
| Folketal – Estimert (2017) – Tettleik |
3 474 121 (131.) 102,6 /km² (76.) | ||||||
| Sjølvstende |
Frå Sovjetunionen 27. august 1991 | ||||||
| Nasjonaldag | 27. august | ||||||
| BNP – Totalt (2015) – Per innbyggjar |
17 400 mill. USD (145.) 5 100 USD (141.) | ||||||
| Valuta | Leu | ||||||
| Tidssone | UTC +2 | ||||||
| Telefonkode | +373 | ||||||
| Toppnivådomene | .md
| ||||||
Moldova (rumensk Republica Moldova) er ein republikk i Aust-Europa som grensar til Romania i vest og Ukraina i nord, aust og sør. Landet er eit parlamentarisk demokrati med ein president som statsoverhovud og ein statsminister som leiar av regjeringa. Det offisielle språket i landet er moldovsk,[1] som er særs likt rumensk. 11 % av innbyggjarane har russisk som morsmål.[2]
Det meste av Moldova var ein del av det historiske fyrstedømet Moldavia og vart annektert frå Det osmanske riket av Det russiske keisardømet i 1812, som ein del av Bessarabia. Då Det russiske riket vart oppløyst i 1918 vart Bessarabia ein del av Stor-Romania. I 1940 okkuperte Sovjetunionen Bessarabia og Nord-Bukovina og etter den andre verdskrigen vart desse områda delt mellom Ukrainsk SSR og Moldovisk SSR. Moldovisk SSR erklærte sjølvstende frå Sovjetunionen 27. august 1991, og endra så namn til Republikken Moldova. Russiske styrkar har likevel vore att på moldovske område, i utbrytarregionen Transnistria, som før 1940 var ein del av Ukrainsk SSR, trass i at Russland har signert internasjonale forpliktingar om å trekke seg ut.[3]
Moldova er medlem av Dei sameinte nasjonane, WTO, OSSE, GUAM, Samveldet av sjølvstendige statar, BSEC og andre internasjonale organisasjonar. Moldova har offisielt vore eit nøytralt land sidan sjølvstendet og tidlegare eit medlemsland i det NATO-styrte Partnership for Peace. Moldova prøver for tida å få medlemskap i EU og fekk kandidatstatus i juni 2022.[4]
Geografi
[endre | endre wikiteksten]- For meir om dette emnet, sjå moldovsk geografi.
Det meste av landet ligg mellom dei to elvane Dnestr og Prut. Moldova har eit rikt jordsmonn og temperert kontinentalklima som har gjort landet til eit av dei mest produktive jordbruksområda i regionen.
Den vestlege grensa er danna av elva Prut, som munnar ut i Donau som renn vidare mot Svartehavet. I nordaust er Dnestr den største elva og ho renn frå nord til sør og dannar grensa mellom Transnistria og Bessarabia, resten av Moldova.
Landet har inga kystlinje, sjølv om det ligg særs nær Svartehavet. Dei nordlege områda er åslendt med høgder opp til 430 meter over havet ved det høgaste punktet, Dealul Bălănești. I sør dominerer Den pontisk-kaspiske steppa. Hovudstaden Chișinău, ligg sentralt i landet. Andre store byar er Tiraspol (i Transnistria), Bălți og Bender.
Klima
[endre | endre wikiteksten]Vintrane er kalde i Moldova, og ein kan ha episodar med ekstremt kaldt vêr når austavinden bles frå Sibir. Vinteren er likevel kortare enn i Ukraina og Romania, og smeltinga om våren kjem tidlegare. Somrane har derimot fine temperaturar, og temperaturane held seg vanlegvis mellom 25 og 30 °C frå juni til august. Landet er derimot ganske så tørt, og Chișinău har ein årleg nedbørsnormal på berre 539 mm.
Administrativ inndeling
[endre | endre wikiteksten]Moldova er administrativt formelt sett delt inn i:[5]
- 32 distrikt (rumensk raioane)
- tre bykommunar på distriktsnivå (municipiu)
- to autonome territoriale einingar (Unitate teritorială autonomă, UTA)
- Gagauzia (med den større bykommunen Comrat)
- Venstre breidd av Dnister (med den større bykommunen Tiraspol)
Bykommunen Bender og den territoriale eininga Venstre breidd av Dnister er ikkje kontrollerte av styresmaktene i Moldova, men er under kontroll av den internasjonalt ikkje godkjende republikken Transnistria.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Delar av denne artikkelen bygger på «Moldova» frå Wikipedia på engelsk, den 4. februar 2008.
Referansar
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Artikkel 13, linje 1 - av den moldovske grunnlova (PDF)
- ↑ Biroul Național de Statistică al Republicii Moldova, arkivert frå originalen 18. november 2008, henta 4. februar 2008
- ↑ The 1999 OCSE Istanbul Summit Decisions on Moldova and Georgia: Prospects for Implementation, arkivert frå originalen 30. september 2007, henta 4. februar 2008
- ↑ «EU awards Ukraine and Moldova candidate status», BBC News (på engelsk), 23. juni 2022, arkivert frå originalen 23. juni 2022, henta 16. august 2022
- ↑ «Lege Nr. 764 din 27-12-2001 privind organizarea administrativ-teritorială a Republicii Moldova (Lov nr. 764-XV av 27. desember 2001 om administrativ-territoriell organisering i Republikken Moldova)». Ministerul Justiției (Justisdepartementet). 29. januar 2002. Henta 17. oktober 2024.
