Miskolc
48°6′15″N 20°47′30″E / 48.10417°N 20.79167°E
| Miskolc | |||
| Miškovec | |||
| by | |||
 Utsyn over Miskolc | |||
|
|||
| Kallenamn: «Stålbyen», «Byen med dei opne portane» | |||
| Land |  Ungarn | ||
|---|---|---|---|
| Statistisk region | Nord-Ungarn | ||
| Fylke | Borsod-Abaúj-Zemplén | ||
| Distrikt | Miskolc | ||
| Høgd | 130 m | ||
| Areal | 23 667 km² | ||
| Folketal | 147 533 (2022[1]) | ||
| Byrettar i | 1365 | ||
| Postnummer | 3500–3549 | ||
 Miskolc 48°06′00″N 20°47′00″E / 48.1°N 20.783333333333°E | |||
| Wikimedia Commons: Miskolc | |||
Miskolc (polsk Miszkolc, slovakisk Miškovec) er ein by med fylkesrettar[2] og hovudsete i distriktet med same namn i fylket Borsod-Abaúj-Zemplén i regionen Nord-Ungarn nordaust i Ungarn.[3]
Miskolc var den tredje største byen i landet etter Budapest og Debrecen, men er no òg forbigått av Szeged. Han er òg fylkessete i Borsod-Abaúj-Zemplén og regionssenter i Nord-Ungarn.
Byen ligg aust for Bükkfjella i dalen til elvane Sajó, Hejő og Szinva. Området er ein del av Den store ungarske sletta.
Historie
[endre | endre wikiteksten]
Området har vore busett sidan antikken og arkeologiske funn viser at det har vore menneske i området i over 70 000 år sidan. Dei første kjende busetjarane var cotinus, ei keltisk stamme. Området har vore busett av ungararar sidan «erobringa» seint på 800-talet. Byen er kalla opp etter Miskóc-klanen og vart først nemnd med dette namnet rundt år 1210. Miskóc-klanen mista makta si då Kong Karl I sentraliserte makta si ved å dempe makta til oligarkane.
Miskolc fekk status som oppidum (markedsby) i 1365 av kong Ludvig I. Han omgjorde òg borga i den nærliggande byen Diósgyőr (i dag ein bydel i Miskolc) til ein gotisk festning. Byen utvikla seg dynamisk, men under Det osmanske riket stoppa utviklinga. Tyrkarane brann ned Miskolc i 1544 og byen måtte betale høge skattar fram til 1687. Det var i desse åra Miskolc vart eit viktig område for dyrking av vin. På slutten av 1600-talet var byen like stor som Košice, og det hadde vorte grunnlagd 13 laug i byen.
Under sjølvstendekrigen mot Habsburg-styret tidleg på 1700-talet, nytta prins Frans II Rákóczi, leiaren for ungararane, Miskolc som hovudkvarter. Dei keisarlege styrkane plyndra og brende byen i 1707. Fire år seinare vart halve folkesetnaden råka av ein koleraepidemi. Miskolc kom seg rask på fote att og byrja å bløme igjen. I 1724 vart Miskolc vald som byen der fylkesrådhuset i Borsod fylke skulle byggjast. Mange andre viktig bygg vart bygd på 1700- og 1800-talet, inkludert rådhuset, skular, kyrkjer, Miskolcsynagogen og Nasjonalteateret. I følgje ei folketeljing i 1786 hadde byen då 14 719 innbyggjarar og 2 414 hus.
Desse åra førte til velstand, men koleraepidemien i 1873 og flaumen i 1878 tok mange liv. Fleire bygningar vart øydelagd under flaumen, men større og vakrare bygningar vart bygd opp att i staden for dei gamle. Den første verdskrigen gjekk ikkje hardt utover byen direkte, men mange menneske døydde, anten i krigen eller av koleraepidemi.
Med Trianontraktaten mista Ungarn byen Košice til Slovakia og Miskolc vart det einaste regionssenteret i Nord-Ungarn. Dette var ein av årsakene til den enorme veksten i byen i 1930- og 1940-åra. Førebuingane til Den andre verdskrigen etablerte Miskolc som eit nasjonalt senter for tungindustri, ei stilling han hadde fram til 1990-åra. Sjølv om Miskolc leid mykje dei siste åra av krigen kom han seg raskt og absorberte mange av dei omliggande landsbyane. Han vart så den nest største byen i Ungarn med over 200 000 innbyggjarar. I 1949 vart Universitetet i Miskolc grunnlagd.
I 1990-åra kom jernindustrien ut for ei krise og dette medførte nedgang i folketalet i byen. I dag er derfor Debrecen den nest største byen i landet, medan Nyíregyháza har tatt opp konkurransen som den viktigaste byen i området.
Miskolc prøver no å verte eit kultursenter i staden for eit industrisenter. Mange kulturelle hendingar, mellom anna ein internasjonal operafestival, vert halde her årleg.
Folketal
[endre | endre wikiteksten]Folketalet i busetnaden ved dei siste folketeljingane:[1]
| Folketal 2001 | Folketal 2011 | Folketal 2022 | |
|---|---|---|---|
| Miskolc | 184 125 | 167 754 | 147 533 |
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Miskolc» frå Wikipedia på engelsk, den 25. september 2007.
Referansar
[endre | endre wikiteksten]- 1 2 «Census database: Population data by settlement». Központi Statisztikai Hivatal (KSH) (Ungarns sentrale statistiske kontor). Henta 23. september 2025.
- ↑ «Megyei jogú városok (Byar med fylkesrettar)» (PDF). ksh.hu (på ungarsk). Központi Statisztikai Hivatal (KSH) (Ungarns sentrale statistiske kontor). juli 2012. Henta 24. september 2025.
- ↑ «Magyarország közigazgatási helynévkönyve 2019. január 1. (Administrative stadnamn 1. januar 2019)» (PDF). ksh.hu (på ungarsk og engelsk). Központi Statisztikai Hivatal (KSH) (Ungarns sentrale statistiske kontor). 1. januar 2019. Henta 24. september 2025.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
Reiseguide for Miskolc frå Wikivoyage
