Elias Berdal
Elias Petersson Berdal (fødd 1. februar 1883 i Tafjord, død 10. mai 1971 i Oslo) var ein norsk forsikringsdirektør, lærar og målmann. Berdal var direktør i Forsikringsselskapet Andvake frå 1919 til 1954, og gjorde ein stor innsats for samfunn og målsak.[1]
Berdal voks opp i Tafjord på Sunnmøre som den eldste i ein barneflokk på sytten. Berdal tok mellomskule på Voss medan foreldra budde i Tysnes, og examen artium i Bergen i 1902. Seinare gjekk han på Krigsskulen før han tok andreeksamen i dåverande Kristiania i 1904 og eksamen ved Elverum lærarskule 1905. Berdal vart så lærar, fyrst ved framhaldsskulen i Alvdal og sidan på Lillehammer. Her vart han forsikringsagent for Andvake i Gudbrandsdalen til laget gjekk inn i 1915. Då laget starta opp att i 1917 byrja Berdal som underdirektør, før han i 1919 steig opp til direktør.[1] Berdal vart sitjande i denne stillinga fram til 1954, og i direktørperioden hans synte rekneskapen overskot kvart einaste år.[2]
Andvake voks seg stort ved å spara, godt hjelpt av den kostnadsmedvitne drifta Berdal stod for. Midt på 1950-talet hadde Andvake ein trygdesum på om lag 150 mill. kr. Ti år seinare hadde denne vokse til 370 mill. kr.[3] I 1920 fekk han skipa eit avdelingskontor på Island under leiing av Helgi Valtýsson. Andvake nytta berre nynorsk i Noreg, og nytta norske seiemåtar og nemningar som seinare har kome i vanleg norsk bruk.[2] Grunna denne innsatsen vart ord som «søknad» for «andragelse» eller «ansøkning» vanleg også på bokmål.[3]
Ved sidan av arbeidet i Andvake var Berdal aktiv i målrørsla. Han var i fleire år medlem av styret til Noregs Mållag, og sat 15 år i styret til Det Norske Teatret (tri av dei som formann). Frå 1923-1965 var han formann i styret for Hulda Garborgs stipendfond, og var medlem av Norsk Måldyrkingslag frå 1937. Han var elles ein aktiv instruktør og formann i både turn- og skyttarlag.[3] Frå 1939 var Berdal direksjonsmedlem i Noregs Bank, men fekk i 1942 sparken til føremon for Fritz Jenssen, den nazistiske ordføraren i Oslo.[4]
For sitt langvarige samarbeid med Island vart Berdal utnemnd til Riddar av Islands falk.[5]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Grepstad, O. (1999). Berdal, Elias. I Norsk biografisk leksikon (Bind 1 : Abel-Bruusgaard, s. 242-43). Oslo: Kunnskapsforlaget.
- Kleiva, I. (1976). Berdal, Elias. I I. Kleiva (Red.), Norddal bygdebøker. band 4: Grunn og gror: kultursoge (s. 377-78). Norddal: Norddal sogenemnd.