Galleriskog
Ein galleriskog er ein unik type skog som blir danna som ein smal korridor langs elvar eller våtmarker.[1][2] Han strekkjer seg inn i landskap som vanlegvis er tynt dekt med trevekstar, slik som savannar, grassletter eller ørkenar. Desse skogane speler ei avgjerande rolle for å halde oppe eit temperert mikroklima over elva og viser strukturelt og floristisk mangfald.
Galleriskogar skil seg frå omgjevnadene fordi dei har ein tendens til å vere meir næringsrike, fuktigare og mindre utsett for brann. Dei ser annleis ut og skil seg i farge og høgd frå den omkringliggjande vegetasjonen. Galleriskogar kan vere ganske smale, avhengig av vasskjelda dei er knytt til.
Nemninga galleriskog har vore i bruk sidan 1900-talet, til dømes i Aftenposten magasinutgåve 1. april 1933.[3] Galleri kjem frå italiensk og kan ha tydinga langt og smalt rom eller korridor.[4]
Økologiske eigenskapar[endre | endre wikiteksten]
Desse skogane trivst i randsona mot vatn, og gir vern mot brannar som kan skade frøplantar. Alluviale jordsmonn som finst i gallerihabitat er fruktbare, godt drenerte og har ei påliteleg vassforsyning utan avhenge av nedbør, noko som bidreg til dei distinkte grensene deira med omkringliggjande skogområde eller graslettar.
Dessverre krympar galleriskogane globalt på grunn av menneskelege påverknader. Beitande husdyr hindrar etablering av trevekstar frå frø, og bygging av demningar og overløp forstyrrar naturleg vassføring. Desse skogane står overfor trugsmål som liknar trugsmåla for savannar.
Område[endre | endre wikiteksten]
Galleriskogar er utbreidde i dei fleste tropiske savannelandskap og skaper ein mosaikk av grasdominerte system med trekomponentar og skogflekker.[5] Dei finst i område der skog elles ikkje ville vekse naturleg, til dømes i tørre område langs med avgrensa vasstilgjengelegheit, men med ei elv som strøymer gjennom landskapet. Spesielle lokale forhold gjer desse azonale skogane moglege. Gunstige jordforhold langs elvebreidder bidreg også til danninga deira, som ein ser på slettene i Llanos i Venezuela.
Galleriskogar finst også i Namibias dalføre, der grunnvatn strøymer gjennom sandete elveleie sjølv i fråvær av regn. Dei kan eksistere ved dyrka mark med vassførekomstar, som alluviale skogar i Europa.
I Nord-Amerika finn ein galleriskogar i præriedominerte område langs elvar og bekker, der tilgjenge på vatn ikkje er den einaste avgjerande faktoren for overleving av artar. Det selektive trykket frå grasbrannar har spelt ei stor rolle i utforminga av desse skogane, sjølv i regionar der brannar er sjeldne. Nokre galleriskogar, som dei langs elva Tajo i Aranjuez i Spania, har fått spesielt vern og er utpeika som verdsarvstader på grunn av den eksepsjonelle naturen.
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen inneheld omsett tekst frå «Gallery forest» frå Wikipedia på engelsk, den 24. september 2023
- Referansar
- ↑ «galleriskog» i Det Norske Akademis ordbok
- ↑ «galleriskog» i Store norske leksikon, snl.no.
- ↑ Søk i Aftenpostens arkiv https://www.aftenposten.no/, krev abonnement
- ↑ Berulfsen, Bjarne (1962). Fremmedordbok. Gyldendal. s. 105.
- ↑ Armenteras, Dolors and Meza, Maria Constanza and González, Tania Marisol and Oliveras, Immaculada and Balch, Jennifer K and Retana, Javier (2021). «Fire threatens the diversity and structure of tropical gallery forests». Ecosphere (Wiley Online Library) 12: e03347. doi:10.1002/ecs2.3347.
 | Denne artikkelen treng fleire referansar for verifikasjon. |
