Lars Vegard

Lars Vegard
Fødd	3. februar 1880 Vegårshei
Død	21. desember 1963
Nasjonalitet	Noreg
Yrke	fysikar, politikar, professor
Institusjonar	Universitetet i Oslo
Alma mater	Universitetet i Oslo
Medlem	Det Norske Videnskaps-Akademi

Lars Vegard (fødd 3. februar 1880 i Vegårshei, død 21. desember 1963 i Oslo) var ein norsk fysikar og polarlysforskar.

Han er særleg kjent for arbeidet med å kartlegge fargespektrumet til nordlyset. Spektralfordelinga gjev igjen opplysningar om samansetnaden av atmosfæren i nordlyshøgda. Vegard var den første som påviste at nordlysspektra inneheld informasjon om temperaturen til den gassen som sender ut lyset.

Vegard var den første som eksperimentelt påviste at òg hydrogen-emisjonar opptrer i nordlyset. Dette skjedde i 1939 etter fysiske observasjonar. I 1948 fann han dopplereffekten i hydrogenlinjene til nordlyset. Han publiserte 180 vitskaplege arbeid før han døydde.

Vegard tok examen artium i 1899 ved Ragna Nielsens skole og vart cand. real. i 1905 ved Det Kongelige Frederiks Universitet i Oslo. I 1906 og 1907 var han assistent for Kristian Birkeland og hjelpte til med å handsame resultat frå nordlysobservasjonane til Birkeland. I 1908 fekk han forskingsstipend og studerte elektrisitet hos J. J. Thompson i Cambridge. Hausten 1909 drog han vidare til Leeds og studerte røntgenstråling hos William Henry Bragg. I 1910 vart han amanuensis ved universitetet i Oslo. I 1911 drog han til Würzburg og Wilhelm Wien, som same haust vart tildelt nobelprisen i fysikk. I Würzburg eksperimenterte Vegard med anodestrålar (positive stråler) og skreiv avhandlinga Über die Lichterzeugung in Glimmlicht und Kanalstrahlen. Han vart dr. philos. på avhandlinga i Oslo i 1913. Same år vart han utnemnd til dosent ved universitetet, ei stilling han hadde til 1918 då han overtok professoratet i fysikk etter Kristian Birkeland. Vegard heldt på professoratet til 1952, då det vart overtatt av Roald Tangen.

Vegard var òg lokalpolitikar og representerte Venstre i Aker kommunestyre. Det står ei byste av han ved Vegårshei Sparebank. Eit portrett av han, måla av Henrik Sørensen, henger i foajeen i fysikkbygningen på universitetet i Oslo.

Verv og utmerkingar

• Det Norske Videnskaps-Akademi, innvald 1914
• Initiativtakar til opprettinga av nordlysobservatoriet i Tromsø 1928
• Det norske institutt for kosmisk fysikk i Oslo, styreformann 1928–35 og 1939–55
• Den internasjonale fysiske union, visepresident 1932–40
• Fridtjof Nansens belønning for fremragende forskning, 1934
• Dekan mat.nat.-fakultetet, 1937-41
• St. Olavs Orden, 1952

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Lars Vegard» frå Wikipedia på bokmål, den 28. mai 2013.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
• Alv Egeland; Bjørn Pedersen; Johs. G. Torstveit (2008). Lars Vegard - Mennesket, forskeren og læreren. Bokbyen forlag. ISBN 978-82-92920-03-9. 
• Helge Kragh (2009). «The Spectrum of the Aurora Borealis: From Enigma to Laboratory Science». Historical Studies in the Natural Sciences (på engelsk) 39 (4): 377-417. ISSN 1939-1811.