Raudkolibri
| Raudkolibri | |
 Raudkolibri | |
.jpg) Raudkolibrihoe | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  Nær truga Omtrentleg geografisk utbreiing av raudkolibri
██ Berre hekking ██ Overvintring | |
| Systematikk | |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Fuglar Aves |
| Overorden: | Neoaves |
| Orden: | Seglarfuglar Apodiformes |
| Familie: | Kolibriar Trochilidae |
| Underfamilie: | Trochilinae |
| Stamme: | Mellisugini |
| Slekt: | Selasphorus |
| Art: | Raudkolibri S. rufus |
| Vitskapleg namn | |
| Selasphorus rufus | |
Raudkolibri (Selasphorus rufus) er ein liten kolibri, omtrent 8 cm lang med ein lang, rett og tynt nebb. Desse fuglane er kjende for dei ekstraordinære flygeferdigheitene sine, og flyg 3200 km under trekkpassasjane sine og hekkar lenger nord enn nokon annan kolibriart. Han er ein av ni artar i slekta Selasphorus.
Taksonomi[endre | endre wikiteksten]
Raudkolibrien vart formelt skildra i 1788 av den tyske naturforskaren Johann Friedrich Gmelin i hans reviderte og utvida utgåve av Carl von Linné si Systema Naturae. Han plasserte han saman med alle dei andre kolibriane i slekta Trochilus og laga det binomiale namnet Trochilus rufus.[1] Typelokaliteten er Nootka Sound på vestkysten av Vancouver Island i det vestlege Canada.[2] Raudkolibrien er no plassert saman med åtte andre artar i slekta Selasphorus som vart introdusert i 1832 av den engelske naturforskaren William John Swainson.[3][4] Slektsnamnet kombinerer det gamalgreske selas som betyr «lys» eller «flamme» med -phoros som betyr «berande». Det spesifikke epitetet rufus er det latinske ordet for «raud».[5] Arten blir rekna som monotypisk, ingen underartar er anerkjende.[4]
Skildring[endre | endre wikiteksten]
.jpg)
Den vaksne hannen har eit kvitt bryst, raudt ansikt, flankar og hale og ein iriserande oransjeraud strupeflekk eller «ringkrage». Nokre hannar har litt grønt på ryggen og/eller krona. Hoa har grøne, kvite og nokre iriserande oransje fjører midt på halsen, og ein mørk hale med kvite spissar og raudbrun base.
Dette er ein veldig liten fugl, men er ein kolibri i typisk storleik. Han veg 2–5 gram, måler 7–9 cm lang med vengespenn på 11 cm.[6] Hoa er litt større enn hannen. Hoene og dei sjeldne hannane med grøn overside er ekstremt vanskeleg å skilje frå chaparralkolibri, Selasphorus sasin.
Utbreiing og habitat[endre | endre wikiteksten]
Vestlege raudkolibriar trekker til nordvestlege Nord-Amerika medrekna Alaska gjennom Rocky Mountains og nærliggjande lågland frå mai til september for å dra nytte av villblomstsesongen. Dei kan halde seg i ein lokal region heile sommaren, i så fall tar trekkfuglane, som er hekkefuglar, ofte aggressivt over og forsvarer fôringsstader. Dei fleste overvintrar i skogkledde område i den meksikanske delstaten Guerrero, og rører seg over 3200 km med ei rute over land frå næraste sommarheimar – ei fantastisk reise for ein fugl som berre vegar 3 til 4 gram.[7]
Vaksne raudkolibrihannar har ein tendens til å migrere litt tidlegare enn hoer eller juvenile.[8] Sidan ungfuglar eller hoer i hovudsak ikkje kan skiljast frå chaparralkolibri, med mindre dei er stadfesta ved nøye inspeksjon, kan austlege raudkolibritrekkarar klassifiserast som «raud-/chaparral-kolibriar».[6]
Åtferd og økologi[endre | endre wikiteksten]
Dei lever av nektar frå blomstrar ved å bruke ei lang uttrekksbar tunge og fyller ut føda med å fange insekt i flukt. Desse fuglane krev hyppig inntak av føde medan dei er aktive på dagtid og går inn i torpor om natta for å spare energi. På grunn av den vesle storleiken er dei sårbare for insektetande fuglar og dyr.
.jpg)
Både hannar og hoer er territoriale; likevel forsvarer dei ulike typar territorium.[9] Dei meir aggressive hannane kjempar for å forsvare område med tette blomstrar, og skyv hoene inn i område med meir tynt folkesette blomstrar.[9] Hannane har generelt kortare venger enn hoene, derfor er den metabolske kostnaden deira for å stille høgare. Dette gjer at hannane kan slå vengene ved høge frekvensar, noko som gir dei høvet til å jage og angripe andre fuglar for å forsvare territoriet deira.[9] Dei metabolske kostnadene ved korte venger blir kompenserte for av det faktumet at desse hannane ikkje treng å kaste bort energi på å leite etter mat, fordi deira forsvarte territorium gir rikeleg med næring.[10] Hoene på den andre sida får ikkje tilgang til matkjeldene med høg konsentrasjon, fordi hannane nedkjempar dei.[9] Derfor forsvarer hoer generelt større territorium, der blomstrane er meir tynt folkesett, noko som tvingar dei til å flyge lenger mellom matkjelder.[9] Dei metabolske kostnader ved å flyge lenger blir kompenserte for med lengre venger som gir meir effektiv flyging for hoer.[9] Ulikskapen i vengelengd viser ein distinkt kjønnsdimorfisme, som lèt kvart kjønn best utnytte ressursane i eit område.
Hekking[endre | endre wikiteksten]
Det primære hekkehabitat er opne område, fjellsider og skogkantar i det vestlege Nord-Amerika frå det sørlege Alaska gjennom British Columbia og «Pacific Northwest» til California,[6] hekkar lenger nord (Alaska) enn nokon annan kolibri. Hoa byggjer eit reir på ein beskytta stad i ein busk eller i eit bartre. Hannane er promiskuøse, parar seg med fleire hoer.[6]
Vern og status[endre | endre wikiteksten]
I 2018 vart raudkolibrien ført inn som nær truga (NT) på IUCN si raudliste, på grunnlag av at han på grunn av avhengnaden sin av insektbytte i vintersesongen, vil bli sterkt påverka av den globale nedgangen i insektpopulasjonar årsaka av plantevernmiddel og intensivert jordbruk.[11] På grunn av klimaendringar har mange blomstrar som raudkolibrien lever av i hekkesesongen, byrja å blomstre to veker før fuglane kjem til hekkestadene, noko som kan føre til at raudkolibriar kjem for seint til å gjere nytte av dei.[11]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Rufous hummingbird» frå Wikipedia på engelsk, den 23. juli 2023.
- Referansar
- ↑ Gmelin, Johann Friedrich (1788). Systema naturae per regna tria naturae : secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (på latin). 1, Part 1 (13th utg.). Lipsiae [Leipzig]: Georg. Emanuel. Beer. s. 497.
- ↑ Peters, James Lee, red. (1945). Check-List of Birds of the World 5. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. s. 141.
- ↑ Swainson, William John; Richardson, J. (1831). Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America. Part 2. The Birds. London: J. Murray. s. 324. The title page bears the year 1831 but the volume did not appear until 1832.
- ↑ 4,0 4,1 Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, red. (January 2022). «Hummingbirds». IOC World Bird List Version 12.1. International Ornithologists' Union. Henta 12 July 2022.
- ↑ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. s. 352, 341. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Rufous Hummingbird». All About Birds. Cornell Lab of Ornithology. Henta 23. juli 2023.
- ↑ «Rufous Hummingbird Migration: Temperature, Patterns and Timing». Journey North. University of Wisconsin-Madison Arboretum. Henta 23. juli 2023.
- ↑ «Rufous Hummingbird». Audubon Guide to North American Birds (på engelsk). 13. november 2014. Henta 18. mars 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Kodric-Brown, A.; Brown, J.H. (1978). «Influence of economics, interspecific competition, and sexual dimorphism on territoriality of migrant Rufous hummingbirds». Ecology 59 (2): 285–296. JSTOR 1936374. doi:10.2307/1936374.
- ↑ Feinsinger; Chaplin (1975). «On the relationship between wing disc loading and foraging strategy in hummingbirds». The American Naturalist 109 (966): 217–224. doi:10.1086/282988.
- ↑ 11,0 11,1 BirdLife International (22 November 2018). «Red List update for birds» (PDF). BirdLife (på engelsk). Henta 23 November 2018.
